Większość świeżo upieczonych mam, nawet o drugiej w nocy, potrafi wyrecytować jak rozwija się niemowlę. Powiedzieć, kiedy przeciętne dziecko uczy się siadać, chodzić, wymawia pierwsze słowa czy chwyta zabawkę. Jesteśmy świetnie wyedukowane jeśli chodzi o rozwój poznawczy, motoryczny, czy fizyczny. Natomiast rozwój seksualny jest niczym ląd nieznany. Wielu rodziców uważa nawet, że w tej sferze "coś zaczyna się dziać", dopiero kiedy dziecko wchodzi w okres dojrzewania. Nic bardziej mylnego. Rozwój seksualny dziecka zaczyna się już w momencie narodzin.

Przeczytaj, jak przebiega. Dzięki temu będziesz wiedziała jak go wspierać, kiedy zachowanie dziecka jest zupełnie naturalne, a kiedy rzeczywiście trzeba interweniować.

Rozwój seksualny we wczesnym dzieciństwie (dzieci od 0 do 3 lat)

To czas, kiedy dziecko jest w bliskim, fizycznym kontakcie z rodzicami. Mama, która z czułością opiekuje się dzieckiem, karmi piersią i okazuje zadowolenie z kontaktu z niemowlakiem (pokazuje, że sprawia jej on przyjemność, a nie jest uciążliwym obowiązkiem), przekazuje te pozytywne odczucia dziecku. W tym okresie bowiem mama i dziecko są niczym naczynia połączone. Nastroje i odczucia kobiety wręcz "przelewają się" na dziecko. Oczywiście ono samo też czerpie dużą przyjemność z kontaktu fizycznego. Takie doświadczenia, między innymi poprzez wpływ na stosunek do własnego ciała, mają ogromne znaczenie dla późniejszego życia seksualnego.

W tym wieku masturbacja dziecięca jest stosunkowo rzadka. Co jednak nie znaczy, że się nie zdarza. Pierwsze zachowania masturbacyjne (zaciskanie ud lub ocieranie się o różne przedmioty) zaobserwowano już u 2-3 miesięcznych dzieci. Dzieci w tym wieku onanizują się bo odkryły, że jest to czynność przyjemna, która dodatkowo pozwala im obniżyć napięcie.

Erekcja u chłopców, czy zwilżenie pochwy u dziewcząt, do jakich dochodzi w tym wieku, to przykłady reakcji fizjologicznych. Są dowodem na to, że te narządy są w stanie odpowiednio zareagować na bodziec fizyczny.

Niemowlęta odkrywają swoje genitalia w drugiej połowie pierwszego roku życia. Przyjmuje się, że dla chłopców jest to mniej więcej 8. miesiąc życia, a dla dziewczynek 11. To dokładnie ten sam czas, kiedy dzieci odkrywają też inne części swego ciała i lubią się nimi bawić.

Wczesne dzieciństwo to również początek nabywania tożsamości płciowej czyli świadomości, że jest się chłopcem lub dziewczynką i umiejętności odróżniania płci na podstawie różnych cech m.in. genitaliów. Mamy z tym do czynienia już w drugiej połowie 2. roku życia. W tym okresie chłopiec zaczyna identyfikować się z ojcem, a dziewczynka z mamą. Dzieci zaczynają interesować się genitaliami innych osób i chcą porównywać je ze swoimi, co jest związane również z nauką sikania do nocnika.

Rozwój seksualny w okresie tzw. średniego dzieciństwa (dzieci od 3 do 6-7 lat)

W tym czasie w rozwoju dziecka pojawia się niezwykle dużo zachowań seksualnych: masturbacja, zachowania orientacyjne i zachowania interakcyjne.

1. Masturbacja dziecięca służy głównie odprężeniu się i uzyskaniu przyjemności - to naturalne, że dziecko powtarza czynności, które przynoszą mu przyjemne doznania. Kiedy jednak malec drażni swoje narządy płciowe w obecności innych, np. w przedszkolu albo podczas rodzinnego przyjęcia, należy poinformować go, że dotykanie się publiczne jest całkowicie nieakceptowane. Nie należy wówczas karać dziecka i reagować lękiem, a jedynie wskazać mu granice intymności. Z czasem dzieci zaczynają kontrolować tę sferę i nie dotykają się w obecności innych.

Przeczytaj więcej na temat przyczyn i rodzajów masturbacji dziecięcej oraz sposobów reagowania na nie.

2. Zachowania orientacyjne to głównie podglądanie innych np. rodziców w toalecie czy innych dzieci, tzw. ekshibicjonizm dziecięcy czyli pokazywanie swoich genitaliów i zadawanie pytań związanych z płcią, zapłodnieniem czy rodzeniem dzieci. Ich celem jest zdobycie informacji lub ich weryfikacja.

• Ekshibicjonizm dziecięcy. Dzieci w tym wieku chętnie pokazują swoje ciało i porównują je z ciałami innych osób. Rzadziej to zachowanie jest sposobem radzenia sobie z bardzo trudnymi emocjami.
  
  Jak reagować? Nie krzyczeć, nie karać i nie zawstydzać, tylko rozmawiać. Trzeba wytłumaczyć dziecku, w jakich miejscach nagość jest dozwolona - na przykład na plaży, w łazience czy saunie, a w jakich należy okrywać ciało. To dobra okazja do rozmowy na temat prawa do intymności i tego, kto i w jakich okolicznościach może oglądać i dotykać nagie ciało dziecka np. lekarz w czasie badania. Okres przedszkolny to dobry czas na naukę reguł i norm społecznych, także tych, związanych z seksualnością. Dzieci w tym wieku dowiadują się między innymi, że nie można poślubić rodziców czy rodzeństwa.
  
  Sama rozmowa jednak nie wystarczy. To co mówimy musi być spójne z tym, co pokazujemy. Rodzice więc nie powinni epatować nagością np. przechadzać się nago po mieszkaniu. Takie zachowanie mogłoby w późniejszym wieku spowodować u dziecka wycofanie, rezygnację z jakichkolwiek myśli i działań o podtekście seksualnym. Albo przeciwnie - może rozbudzić dziecięcą seksualność i doprowadzić do tego, że dziecko nie będzie w stanie nawiązywać relacji, które nie są nasycone seksem.
  
  Jeśli jednak zaobserwujemy, że dziecko rozbiera się wtedy, gdy jest bardzo zdenerwowane, to możemy podejrzewać, że ekshibicjonizm jest dla niego sposobem radzenia sobie z trudnymi emocjami. W takiej sytuacji rozmowa o granicach i normach nie pomoże. Zakazy mogą tylko nasilić ekshibicjonistyczne zachowania. Trzeba znaleźć przyczynę czyli powód zdenerwowania dziecka, a potem zastanowić się jak można pomóc dziecku. Czasem konieczna jest pomoc specjalisty.

Czytaj dalej na drugiej stronie: Rozwój seksualny małego dziecka