Jąkanie u dzieci

U kilkuletniego dziecka myślenie pojęciowe wyprzedza mowę. Mały człowiek miewa trudności ze swobodnym wyrażeniem myśli. Zwłaszcza gdy jest podekscytowany lub zdenerwowany i chciałby powiedzieć kilka rzeczy jednocześnie, wyrzuca wtedy z siebie urywane słowa, jak gdyby miał czkawkę. Słuchasz swojego dziecka i zaczynasz się obawiać, że maluchowi tak już zostanie. Spokojnie, badania wykazują, że 9 na 10 dzieci w wieku przedszkolnym wyrasta z jąkania.

Jakie są objawy jąkania?

Zacinanie się - według specjalistów - to zaburzenie płynnego wypowiadania się, zwykle przejściowe, traktowane jako etap rozwoju mowy w pierwszych latach życia. Istnieje kilka rodzajów jąkania:

• Przejściowe, związane z rozwojem aparatu mowy dziecka. Kilkulatek zacina się, robi przerwy w mówieniu, zaczyna mówić zdanie i je przerywa, próbując zastąpić wyraz innym. Częściej jąkanie dotyka chłopców niż dziewczynki. Niekiedy jąkać zaczynają się dzieci, które próbuje się przestawić na praworęczność z leworęczności - część mózgu odpowiedzialna za mowę jest ściśle związana z częścią kontrolującą rękę.

• Nawykowe, związane ze złą budową strun głosowych. Chodzi o występowanie ogólnej niesprawności motorycznej odpowiedzialnej za zakłócenia w koordynacji mięśni, które biorą udział w mówieniu.

• Na tle nerwicowym. To najtrudniejszy rodzaj jąkania, który leczy się najdłużej. Jego przyczyna tkwi w lęku, który trwa miesiącami, a z którym dziecko sobie nie potrafi poradzić. Może chodzić o sytuację stresującą w domu, np. ciągłe kłótnie rodziców, rozwód, molestowanie, przemoc, bicie dziecka.

Jak leczyć?

Logopedzi twierdzą, że w każdym przypadku jąkania u dziecka rodzice bądź opiekunowie muszą wykazać się dużą dozą cierpliwości, zrozumienia i miłości w stosunku do dziecka:

• słuchaj, co dziecko mówi, a nie jak mówi. Nie ponaglaj swojej pociechy, nie kończ za niego zdania. Daj mu czas na spokojne wypowiedzenie swojej kwestii i sformułowania myśli.
• daj dziecku do zrozumienia, że cieszysz się, gdy mówi. W ten sposób dodasz dziecku odwagi.
• traktuj jąkanie tak, jakby go w ogóle nie było. Po kilku miesiącach okaże się, czy jest objawem nerwicy, czy etapem w rozwoju.
• nie okazuj zniecierpliwienia i rozdrażnienia, gdy maluch ma trudności z wysłowieniem się.
• gdy mały człowiek próbuje coś ci przekazać, skup na nim całą uwagę. Oderwij się od innych czynności. Jeśli tylko przytakujesz, gdy dziecko coś mówi, a jednocześnie czytasz gazetę lub szukasz czegoś w internecie, maluch wyczuje nieszczerość i jego frustracja pogłębi się.
• wraz z ojcem dziecka bądźcie przykładem poprawnej wymowy. Dziecko uczy się przez naśladownictwo, jeśli więc będziecie używać poprawnej polszczyzny, są duże szanse, że dziecko będzie was naśladować.
• nie stosuj kar za zacinanie się. Karanie spowoduje narastanie lęku przed mówieniem oraz zamykanie się w sobie.
• nigdy nie zwracaj dziecku publicznie uwagi za to, że się jąka. Dziecko poczuje się upokorzone i poniżone. Będzie miało niskie poczucie własnej wartości, a przez to nie polepszy mu się mowa.

Jeśli po upływie kilku miesięcy stosowania wyżej wymienionych sposobów dziecko wciąż będzie się jąkać, należy wybrać się z nim do logopedy. Jeżeli jąkanie jest spowodowane nieprawidłową budową strun głosowych, zastosuje on ćwiczenia rozluźniające napięcie w strunach.

Specjalista pomoże także dziecku, które przyzwyczaiło się do jąkania z powodu częstego kontaktu z osobą jąkającą się (np. rodzicem) i cierpi na tzw. jąkanie nawykowe. Logopeda będzie ćwiczyć z maluchem płynne mówienie.

Najtrudniej leczy się jąkanie spowodowane nerwicą. Wtedy pomocna będzie psychoterapia, dostosowana do konkretnego dziecka i przyczyn wywołujących u niego jąkanie. Zdarza się, że dotarcie do przyczyn nerwicy powodującej zacinanie trwa długo, jednak rokowania zwykle są pomyślne - jąkanie na tle nerwicowym również jest wyleczalne.

Ważne! Nie można dać jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, dlaczego dzieci zaczynają się jąkać. Przyczyną może być wrażliwy układ nerwowy, podatny na wpływ czynników zewnętrznych, ogólna niesprawność motoryczna. Specjaliści zauważają też związek jąkania z dziedzicznością - jeśli któreś z rodziców zacina się, jąkanie może pojawić się także u dziecka. Znaczenie ma także czynnik emocjonalny - wypadek, któremu uległo dziecko, silny przestrach, uraz głowy i idący za nim stres. Zatem pytając o przyczyny, warto pamiętać, że jąkanie wywołuje najczęściej kilka rozmaitych czynników, często powiązanych ze sobą.