Zasiłek macierzyński – ile wynosi, wniosek, jak długo można otrzymywać?

Komu przysługuje zasiłek macierzyński?

Zasiłek macierzyński jest świadczeniem wynikającym z tytułu macierzyństwa (rodzicielstwa) i zastępującym wynagrodzenie za pracę.

Przysługuje on kobiecie zatrudnionej, objętej ubezpieczeniem chorobowym (bez okresu karencji – wystarczające jest podleganie ubezpieczeniu nawet od jednego dnia), która:

• w okresie ubezpieczenia chorobowego urodziła dziecko;
• przyjęła dziecko w wieku do 7 lat na wychowanie (lub do 10. roku życia, jeśli podjęto wobec dziecka decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego);
• przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7 lat w ramach rodziny zastępczej (lub jak wyżej – do 10. roku życia), a nie jest rodziną zawodową.

Zasiłek macierzyński przysługuje od dnia porodu lub przysposobienia dziecka/przyjęcia na wychowanie (w tym wypadku nie dłużej niż do ukończenia przez nie 14. roku życia).

Nie tylko matce przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego. Może z niego skorzystać także ojciec dziecka lub członkowie najbliższej rodziny. Ubezpieczony ojciec dziecka ma prawo do 2 tygodni zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego.

Zasiłek macierzyński przysługuje wszystkim, którzy są objęci ubezpieczeniem chorobowym obowiązkowo lub dobrowolnie. Obowiązkowe ubezpieczenie chorobowe przysługuje pracownikom, członkom rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz osobom odbywającym służbę zastępczą. Dobrowolnie składki na ubezpieczenie chorobowe mogą opłacać osoby wykonujące pracę nakładczą, pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, osoby prowadzące działalność pozarolniczą, wykonujące odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, duchowni.

Jak długo dostaje się zasiłek macierzyński?

Okres zasiłku macierzyńskiego dzieli się na następujące okresy:

• urlopu macierzyńskiego,
• na warunkach urlopu macierzyńskiego (przysługuje matce zastępczej po otrzymaniu przez nią sądowego przyznania opieki na dzieckiem),
• urlopu rodzicielskiego,
• urlopu ojcowskiego.

Od 2023 roku wymiar urlopu rodzicielskiego jest dłuższy o 9 tygodni. Obowiązuje również zasada, że każdemu z rodziców dziecka przysługuje prawo do 9 tygodni urlopu, których nie można przenieść na drugiego rodzica. Oznacza to, że jeżeli kobieta urodziła jedno dziecko, wspólnie z jego ojcem ma prawo do 41 tygodni urlopu. Ona ma prawo do skorzystania z 32 tygodni urlopu rodzicielskiego, a ojciec ma prawo do 9 tygodni urlopu i nie może z nich zrezygnować na rzecz matki dziecka.

Okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego wynosi:

• 41 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
• 43 tygodnie – w przypadku urodzenia dwóch lub więcej dzieci przy jednym porodzie;
• 38 tygodni – jeśli niezawodowa rodzina zastępcza przyjmie na wychowanie dziecko do 7. roku życia (lub do 10 lat, jeśli ma ono odroczony obowiązek szkolny) lub w przypadku, jeśli osoba ubezpieczona przyjmie na wychowanie dziecko do 14. roku życia oraz złoży i rozpocznie postępowanie w sprawie przysposobienia dziecka.

Jak zostało wspomniane, każdemu z rodziców przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego. Skorzystanie z niego oznacza wykorzystanie przez rodzica dziecka urlopu ze wskazanej wyżej puli. W związku z tym rodzice mogą się dzielić wymiarem zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego.

Zasiłek macierzyński przysługuje niezależnie od tego, jak długo jest się objętym ubezpieczeniem chorobowym.

Ile wynosi zasiłek macierzyński 2024?

Jeśli chodzi o wysokość zasiłku macierzyńskiego, wygląda to następująco:

• jeśli do 21 dni po porodzie lub przyjęciu dziecka na wychowanie kobieta złoży tzw. długi wniosek, czyli wniosek o zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, wysokość zasiłku macierzyńskiego będzie wynosiła 81,5% podstawy wymiaru zasiłku. W tym wypadku wniosek o zasiłek macierzyński nie może dotyczyć 9 tygodni urlopu rodzicielskiego dla drugiego rodzica. Za tę część wysokość zasiłku wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku;
• jeśli matka nie wykorzysta ani jednego dnia zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego w pierwszym roku życia dziecka, będzie jej przysługiwać jednorazowe wyrównanie zasiłku do 100% podstawy wymiaru zasiłku. Będzie ono wypłacone na wniosek uprawnionego rodzica. W tej sytuacji zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku*.

Zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego można wykorzystać jednorazowo lub podzielić go na 5 części. Najpóźniej ostatnią część urlopu można wykorzystać do końca roku, w którym dziecko skończy 6 lat lub odpowiednio 7, 10, 14 lat w przypadku dziecka przyjętego na wychowanie.

W 2024 roku zmienia się wysokość zasiłku macierzyńskiego, w związku z podwójną podwyżką pensji minimalnej (w styczniu i lipcu 2024 roku). Od stycznia 2024 minimalna podstawa zasiłku wynosi 3 660,42 zł brutto przy zmiennych wypłatach 100% i 70% przez pierwsze 20 tygodni i 2 562,30 zł brutto przez kolejne 32 tygodnie oraz 9 tygodni dla drugiego rodzica. Przy równych wypłatach zasiłku macierzyńskiego przez cały rok – 81,5% – kwota zasiłku brutto od stycznia 2024 r. wynosi 2 983,24 zł brutto. Z kolei od lipca 2024 roku – 3 710,47 zł brutto przy wypłatach 100% i 70% przez pierwsze 20 tygodni, 2 597,33 zł brutto przez kolejne 32 tygodnie oraz 9 tygodni dla drugiego rodzica i 3 024,03 zł brutto przy wypłatach równych przez cały rok.

*podstawa wymiaru zasiłku to przeciętne miesięczne wynagrodzenie liczone z ostatnich 12 miesięcy kalendarzowych przed miesiącem, w którym powstała niezdolność do pracy albo pełnych miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia, jeśli niedyspozycja powstała przed upływem 12 miesięcy ubezpieczenia

Jak dostać zasiłek macierzyński? Kryteria przyznawania zasiłku macierzyńskiego

Aby otrzymać zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego, należy złożyć odpowiedni wniosek o zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego. Na stronie PUE ZUS znajdują się formularze, będące podstawą do wypłaty zasiłku macierzyńskiego.

Jakie dokumenty do zasiłku macierzyńskiego?

Poza wypełnieniem odpowiedniego wniosku nie jest wymagane składanie żadnych innych dokumentów, chyba że kobieta ubiega się o zasiłek macierzyński za okres przed porodem. Wówczas konieczne będzie jeszcze zaświadczenie lekarskie, określające przewidywaną datę porodu.