Alimenty na dziecko – jak je uzyskać, komu się należą?

Czy alimenty na dziecko są obowiązkowe? Obowiązek alimentacyjny rodziców

Obowiązek alimentacyjny wynika z samego faktu narodzin dziecka, dlatego realizacja świadczeń alimentacyjnych względem dziecka jest obowiązkowa nawet bez wyroku sądu. Aby dostać alimenty na dziecko, nie trzeba koniecznie składać wniosku do sądu, lecz można się po prostu dogadać między sobą i wszelkie ustalenia spisać w formie umowy notarialnej. Jeśli jeden rodzic nie poczuwa się do spełnienia tego obowiązku, wówczas można wystąpić na drogę sądową. Warto jednak pamiętać, że jest kilka wyjątków, kiedy obowiązek alimentacyjny może zostać zniesiony.

Kiedy rodzic nie musi płacić alimentów?

Obowiązek płacenia alimentów może być zniesiony w kilku przypadkach:

• jeśli dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania – np. jeśli na dziecko jest zapisane mieszkanie, które jest wynajmowane i z tego tytułu otrzymuje ono pieniądze, zapewniające mu utrzymanie;
• jeśli dziecko jest pełnoletnie i kontynuuje edukację, jednak nie osiąga pozytywnych wyników i nie wykazuje chęci zdobywania wiedzy w celu zapewnienia sobie lepszej przyszłości, a raczej przedłuża ten etap, aby otrzymywać świadczenie.

Czytaj również: Niepełny etat po urlopie macierzyńskim – jak skrócić czas pracy?

Jak złożyć pozew o alimenty?

Pozew składa się do Sądu Rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania osoby składającej pozew lub osoby, która zostaje wezwana do płacenia alimentów. Wybór należy do powoda. Pozew jest wolny od opłat.

W pozwie określamy wysokość żądanych alimentów, jednak sąd nie jest zobligowany do przyznania dokładnie tej wysokości świadczenia alimentacyjnego. Kwota zasądzona może być niższa, chociaż zdarza się, że sąd przyznaje wyższe alimenty niż te, o które występujemy.

Do pozwu, poza odpisem aktu urodzenia dziecka i odpisu aktu małżeństwa (jeśli było ono zawarte), warto dołączyć rachunki i faktury potwierdzające wydatki na dziecko oraz dokumenty, które zobrazują sytuację materialno-zarobkową rodzica sprawującego codzienną opiekę nad małoletnim. Dobrze również przedstawić dowody określające sytuację materialną rodzica, który ma płacić alimenty.

Ile trwa urlop macierzyński i rodzicielski?

Jak napisać pozew o alimenty?

Pismo zatytułowane "pozew o alimenty" składa się w biurze podawczym Sądu Rejonowego właściwym dla miejsca zameldowania osoby, której ma przysługiwać świadczenie. Wniosek można także wysłać listem poleconym. Pozew jest kierowany do wydziału rodzinnego sądu. Małoletnie dziecko w sądzie reprezentuje rodzic faktycznie sprawujący nad nim opiekę.

W pozwie trzeba podać wszystkie dane pozywającego i pozwanego, a więc imiona, nazwiska, adresy, wysokość żądanych alimentów wraz z uzasadnieniem. Należy wykazać w nim potrzeby dziecka i możliwości finansowe pozwanego rodzica. Do wniosku warto dołączyć wszelkie dokumenty, które mogą potwierdzać, jakie wydatki ponoszone są na dziecko, np. koszty przedszkola czy szkoły, zajęć pozalekcyjnych, koszty leczenia, zaświadczenia o opłatach mieszkaniowych czy tych związanych z korzystaniem z mediów. Do pozwu dołącza się również zaświadczenia o zarobkach rodziców czy kredytach ich obciążających oraz skrócony akt urodzenia dziecka, skrócony akt zawarcia ślubu (jeśli rodzic nadal pozostaje w związku małżeńskim) lub wyrok rozwodowy (w przypadku rozwodników).

Dobrze jest również dołączyć do pozwu wniosek o tak zwane zabezpieczenie powództwa (zabezpieczenie alimentów). Na tej podstawie sąd może nakazać pozwanemu płacić alimenty jeszcze w trakcie trwania procesu. Podstawą do przyznania alimentów jest stwierdzenie, że osoba o nie występująca znajduje się w trudnej sytuacji finansowej i nie jest możliwe zaspokojenie jej potrzeb. Mimo iż w pozwie jest określona żądana suma alimentów, to sąd indywidualnie określa ich wysokość. Bierze przy tym pod uwagę potrzeby dziecka i możliwości pozwanego – nie tylko jednak jego dochody, ale także to, ile mógłby zarabiać, gdyby dołożył starań i odpowiednio wykorzystywał swoje zdolności i kwalifikacje. Stowarzyszenie na rzecz Praw Odpowiedzialnych Rodziców, które udziela porad w kwestii alimentów, wyjaśnia, że może tu chodzić o sytuację, w której pozwanym jest ojciec informatyk. Pracuje on w kawiarence internetowej i zarabia netto 1500 zł. Jego była żona wnioskuje o alimenty w wysokości 500 zł netto dla każde z trójki dzieci. Mimo iż kobieta żąda tyle, ile były partner zarabia, sąd może przychylić się do jej wniosku, uznając, że jako informatyk może on zarobić znacznie więcej, albo zmieniając pracę, albo przyjmując dodatkowe zlecenia.

Co wpływa na wysokość alimentów?

Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie określają wysokości alimentów, co sprawia, że w każdym przypadku będą to inne kwoty. Zależy to m.in. od możliwości zarobkowych i majątkowych rodzica, na którym spoczywa obowiązek alimentacyjny oraz od dotychczasowego poziomu życia dziecka. Jeżeli rodzic płacący alimenty ma bardzo dobrą sytuację materialną, a dziecko przyzwyczaiło się do wysokiego standardu życia, wówczas można żądać alimentów wyższych niż tylko na zaspokojenie podstawowych potrzeb dziecka. Wchodzą w to np. dodatkowe zajęcia, markowe ubrania i sprzęt elektroniczny, wycieczki itp.

Wysokość alimentów na dziecko zależy od kilku czynników:

• usprawiedliwionych potrzeb dziecka

Są to rzeczy niezbędne, aby zaspokoić wszystkie potrzeby, takie jak: jedzenie, ubrania, edukacja (opłaty za przedszkole, szkołę, radę rodzicielską itp.), leki i zajęcia rehabilitacyjne (szczególnie w przypadku dzieci chorych i niepełnosprawnych).

• możliwości zarobkowych i majątkowych rodzica, który ma płacić alimenty

Warto przy tym zaznaczyć, że pod tym pojęciem nie kryją się realne dochody, jakie uzyskuje rodzic, ale dochody, które jest w stanie osiągać przy pełnym wykorzystaniu swoich sił fizycznych i zdolności umysłowych.

• zaangażowania rodzica w wychowanie dziecka, nie tylko od strony materialnej

Jeśli drugi rodzic czynnie uczestniczy w życiu dziecka i przejmuje na siebie część obowiązków, np. wozi dziecko na dodatkowe zajęcia, odbiera je ze szkoły lub przedszkola, spędza z nim czas (co np. może pozwolić zrezygnować z opiekunki), wówczas sąd przyznaje niższe alimenty niż w w przypadku, kiedy druga strona zupełnie nie poczuwa się do roli rodzica.

Przy ustalaniu wysokości alimentów zarówno tzw. 500+, jak i inne świadczenia socjalne (świadczenia rodzinne, świadczenie wychowawcze) nie wpływają na przyznaną kwotę.

W każdej chwili można wnieść do sądu o zmniejszenie bądź podwyższenie alimentów. Zwiększenie wysokości alimentów może być podyktowane większymi potrzebami dziecka ze względu na dorastanie, a z tym wiążą się droższe ubrania, dodatkowe zajęcia itp. Powodem do wystąpienia o zwiększenie alimentów może być również znaczna poprawa sytuacji materialnej rodzica, który jest zobowiązany do płacenia. Wniosek o obniżenie alimentów jest zazwyczaj składany przez stronę płacącą i może wynikać z utraty pracy, choroby, która wpływa na zarobek lub z powodu narodzin kolejnego dziecka.

Nie wiesz, ile możesz przebywać na urlopie macierzyńskim i rodzicielskim? Sprawdź

Postępowanie sądowe o alimenty

Po złożeniu wniosku o świadczenie alimentacyjne sąd kompletuje dokumenty potrzebne na rozprawę i wyznacza jej termin i miejsce. Na pierwszym spotkaniu sąd wzywa strony do zawarcia ugody. Jeśli do niej dochodzi, dalszy proces nie ma sensu, a zawarta ugoda jest traktowana tak, jak wyrok sądowy. Jeżeli porozumienia nie ma, następuje dalsza procedura, czyli przedstawianie dowodów, przesłuchania świadków i stron. Potem zapada wyrok. Osoba ubiegająca się o alimenty może prosić sąd o nadanie wyrokowi klauzuli natychmiastowej wykonalności. Jeśli wyrok nie jest satysfakcjonujący, można się od niego odwołać do sądu okręgowego w terminie 14 dni od otrzymania orzeczenia z uzasadnieniem.

Sprawa w sądzie może kończyć walkę o pieniądze na dzieci, a może, niestety, ją dopiero rozpoczynać. Jeśli nieodpowiedzialny rodzic mimo wyroku alimentacyjnego nie wywiązuje się ze swojego obowiązku, trzeba zgłosić sprawę do komornika. Najlepiej do tego, który jest najbliżej miejsca zamieszkania dziecka.

Komornik na podstawie wniosku o wszczęcie egzekucji alimentów rozpoczyna procedurę ściągania pieniędzy. Jest ona szybsza i łatwiejsza, gdy rodzic niepłacący alimentów ma stałą pracę bądź pobiera emeryturę. Wówczas komornik składa wyrok alimentacyjny u pracodawcy lub w ZUS. Jeśli zobowiązany jest bezrobotny, pracuje nielegalnie, ale ma jakiś majątek (samochód, działkę), komornik może go zająć, sprzedać i oddać dług.

Czym jest Fundusz Alimentacyjny?

Jeśli działania komornika nie odniosą skutku, można wystąpić do urzędu gminy o zaliczkę alimentacyjną. Od 1 października 2008 r. ponownie istnieje finansowany z budżetu państwa Fundusz Alimentacyjny, z którego wypłacane są świadczenia dla tych opiekunów dzieci, którzy mają problem z wyegzekwowaniem alimentów od nieodpowiedzialnych rodziców (niezależnie od tego, czy alimenty zostały zasądzone wyrokiem sądu, czy też zawarto przed sądem ugodę).

Aby otrzymać zaliczkę, komornik musi potwierdzić w gminie bezskuteczność egzekucji odpowiednim zaświadczeniem. Można je od komornika uzyskać samemu lub wystąpić o ich uzyskanie poprzez urząd gminy lub ośrodek pomocy społecznej (w jednych gminach świadczenie przyznaje urząd gminy, w innych – ośrodek pomocy społecznej).

Jeśli egzekucja alimentów nie jest prowadzona w Polsce, bo dłużnik mieszka za granicą, w celu potwierdzenia bezskuteczności egzekucji do wniosku o przyznanie świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego trzeba dołączyć zaświadczenie z sądu lub zagranicznej instytucji egzekucyjnej, potwierdzające bezskuteczność egzekucji zasądzonych alimentów lub niemożność prowadzenia egzekucji.

Resort Pracy i Polityki Społecznej w wytycznych dotyczących korzystania z Funduszu Alimentacyjnego podkreśla, że aby nabyć prawo do świadczenia, dziecko, które ma zasądzone alimenty, nie musi być wychowywane przez rodzica samotnie. Pieniądze należą się też dzieciom, których opiekun zawarł kolejny związek małżeński, żyje w nieformalnym związku lub którego formalny mąż/żona nie płaci zasądzonych alimentów.

Wysokość świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego zależy od średniego miesięcznego dochodu netto na osobę w rodzinie w roku poprzedzającym wniosek o zaliczkę alimentacyjną. Przeciętny miesięczny dochód na osobę w rodzinie oblicza się, dzieląc łączną kwotę rocznego dochodu uzyskanego przez wszystkich członków rodziny przez 12, czyli przez liczbę miesięcy w roku, a następnie przez liczbę członków rodziny.

Jeżeli rodzic, który ma zasądzone alimenty, nie wywiązuje się ze swojego obowiązku lub jeśli egzekucja komornicza nie przynosi efektu, można wystąpić o alimenty na dziecko względem jego najbliższej rodziny – rodziców czy rodzeństwa.

Wysokość alimentów na dziecko – średnia w Polsce

Według danych Ministerstwa Sprawiedliwości, na początku 2019 r. średnia kwota przyznanych alimentów na jedno dziecko poza rozwodami wynosiła 674,50 zł, a podczas rozwodów – 966,90 zł.

Przy składaniu pozwu do sądu o ustalenie obowiązku alimentacyjnego warto określić oczekiwaną wysokość alimentów. Sąd może wziąć to pod uwagę, chociaż nie do tego zobowiązany.

Na jaki okres przyznawane są alimenty?

Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie określa również, do kiedy trzeba płacić alimenty. Istnieje zapis, że obowiązek alimentacyjny spoczywa na rodzicu do czasu, kiedy dziecko będzie w stanie utrzymać się samodzielnie. Pamiętajmy, że osiągnięcie pełnoletności przez dziecko nie jest w tym przypadku wyznacznikiem.

W praktyce alimenty płaci się do czasu zakończenia przez dziecko edukacji, w tym również studiów, co pozwala mu zdobyć dobry zawód i zapewnić sobie utrzymanie. Wyjątkiem może być jednak sytuacja, w której dziecko ewidentnie przeciąga studia (np. nie przykłada się do nauki i nie kończy ich w czasie, powtarzając kolejny rok lub rozpoczyna kolejny kierunek, który nie ma wpływu na jego pozycję zawodową), aby pobierać alimenty. W takim przypadku można złożyć wniosek do sądu o sprawdzenie, czy rzeczywiście alimenty nie są po prostu wyłudzane przez dziecko i wnieść o zniesienie obowiązku alimentacyjnego.

Kiedy wygasa obowiązek alimentacyjny?

Obowiązek alimentacyjny względem dziecka nie wygasa samoistnie. Szczególnie w przypadku dzieci, które są chore lub niepełnosprawne i nigdy nie będą w stanie utrzymać się samodzielnie, rodzic jest zobowiązany do końca życia do płacenia alimentów, które zapewnią byt jego dziecku. W przypadku, gdy rodzic, na którym spoczywa obowiązek alimentacyjny musi złożyć pozew o uchylenie alimentów. O tym, czy obejmie dziecko obowiązek alimentacyjny zadecyduje sąd.

W jakim czasie muszą być wypłacone alimenty?

Alimenty na dziecko są obowiązkowe nie tylko dla dzieci pochodzących z małżeństwa. W przypadku dzieci ze związków pozamałżeńskich obowiązek alimentacyjny istnieje od momentu narodzin, a nie od uznania ojcostwa czy ustalenia go na drodze sądowej. Można więc ich żądać od razu po urodzeniu dziecka, nawet bez pozwu do sądu.

W przypadku złożenia pozwu o ustalenie alimentów, sąd przyznaje alimenty na przyszłość od dnia wniesienia pozwu pod rygorem natychmiastowej wykonalności wyroku.

Co zrobić, jeśli rodzic nie płaci zasądzonych alimentów na dziecko?

Jeśli rodzic nie płaci alimentów, można udać się do komornika z wnioskiem o wszczęcie egzekucji. Wybór komornika nie jest podyktowany miejscem zamieszkania. Wierzyciel może go wybrać sam. Należy jedynie oświadczyć na piśmie, że korzysta się z prawa wyboru komornika.

We wniosku do komornika należy wpisać dane dłużnika (imię i nazwisko oraz adres zamieszkania), a także określić kwotę podlegającą egzekucji, na którą składają się zaległe alimenty plus ustawowe odsetki.

Do komornika trzeba również zanieść orzeczenie sądu (oryginał) potwierdzające obowiązek alimentacyjny dłużnika, na którym widnieje klauzula wykonalności (pieczątka przybijana w sądzie), co oznacza, że nie ma od tej decyzji odwołania.

Alimenty na dziecko mogą płacić dziadkowie

W przypadku gdy możliwości zarobkowe rodzica, który jest zobowiązany do płacenia alimentów, nie pozwalają mu wywiązać się z ustaleń, można żądać uregulowania świadczeń alimentacyjnych od jego rodziców, czyli dziadków dziecka.

Jeśli egzekucja alimentów jest nieskuteczna i w żaden sposób nie można uzyskać pieniędzy na dziecko, warto postarać się o świadczenie wypłacane z Funduszu Alimentacyjnego. W tym przypadku brane są jednak pod uwagę kryteria ustawowe, m.in. kryterium dochodowe.