Kwas foliowy w ciąży – zapotrzebowanie, dawkowanie, objawy niedoboru

Kwas foliowy – niezbędna witamina w ciąży

Kwas foliowy, zwany też folacyną czy witaminą B9, jest substancją spełniającą w organizmie wiele funkcji. Umożliwia on m.in. metabolizm aminokwasów i składników DNA, co przekłada się na prawidłowy rozwój człowieka. Ponadto kwas foliowy działa przeciwnowotworowo oraz uczestniczy w syntezie neuroprzekaźników w mózgu, co wpływa na pamięć, koncentrację i nastrój.

Niedobór kwasu foliowego w organizmie rozwijającego się płodu prowadzi do powstania wad cewy nerwowej, takich jak rozszczep kręgosłupa i bezmózgowie oraz wad rozwojowych serca, układu moczowego i twarzy dziecka, dlatego też zażywanie go w ciąży jest szczególnie ważne. Istotna jest również suplementacja kwasu foliowego przed ciążą.

Przeczytaj również: DHA w ciąży – jak działa i w czym jest kwas DHA?

Niedobór kwasu foliowego – jakie są objawy?

Zbyt niski poziom kwasu foliowego w organizmie może występować pod postacią różnych chorób i dolegliwości. Skutki niedoboru kwasu foliowego to m.in.:

• przewlekłe zmęczenie – może wystąpić zwłaszcza w przebiegu anemii megaloblastycznej (spowodowanej niedoborem folacyny);
• trudności z koncentracją i pamięcią;
• drażliwość, problemy z zasypianiem;
• zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (np. brak apetytu, biegunka);
• zmiany zapalne w jamie ustnej;
• bóle głowy.

W literaturze można spotkać informacje, że u części osób niedobór kwasu foliowego prowadzi do depresji, sprzyja powstawaniu niektórych nowotworów, siwieniu włosów. Niedobór kwasu foliowego u dzieci hamuje prawidłowe wzrastanie i może powodować m.in. wady cewy nerwowej.

W razie niedoboru kwasu foliowego należy przyjmować suplementy kwasu foliowego.

Zobacz też: Czy w ciąży można pić białą herbatę?

Witamina B9 – w czym jest kwas foliowy?

Do produktów zawierających kwas foliowy należą jarzyny liściaste, takie jak sałata, kapusta, szpinak oraz inne warzywa, np. brokuły, rośliny strączkowe i szparagi. Znajdziemy go również w pełnych ziarnach zbóż, orzechach i niektórych owocach, np. w cytrusach, bananach, awokado.

Niestety witamina B9 jest wrażliwa na działanie wysokich temperatur i traci swoje właściwości po obróbce termicznej pokarmu stanowiącego jej źródło.

Warto wiedzieć, że folacynę wytwarzają bakterie tworzące fizjologiczną florę jelitową człowieka. Zapotrzebowanie na kwas foliowy jest zatem zaspokajane, pod warunkiem że stosujemy zdrową, odpowiednio zbilansowaną dietę.

Poznaj również: Kalendarz ciąży

Dlaczego przyjmowanie kwasu foliowego przed ciążą i w ciąży jest ważne?

Kwas foliowy to składnik niezbędny każdemu człowiekowi, jednak szczególnie potrzebny jest w okresie planowania i samej ciąży.

Przyjmowanie kwasu foliowego przed ciążą należy rozpocząć już w momencie podjęcia starań o dziecko, gdyż pierwsze 4 tygodnie życia płodowego są najbardziej istotne w kontekście profilaktyki wad cewy nerwowej.

Jaką rolę pełni kwas foliowy w ciąży? Witamina B9 współdziała w kształtowaniu się mózgu oraz struktur nerwowych płodu, uczestniczy w syntezie kwasów nukleinowych niezbędnych do tworzenia materiału genetycznego, bierze udział w procesach krwiotwórczych, odpowiada za prawidłowy rozwój oraz wzrost wszystkich komórek w organizmie.

Należy także wspomnieć o znaczeniu kwasu foliowego dla kobiet karmiących piersią. Warto pamiętać, że folacyna wspiera produkcję pokarmu, a także wpływa na właściwy rozwój noworodków.

Zobacz też: Co można pić w ciąży?

Kwas foliowy w ciąży – ile i jak brać?

W okresie ciąży wzrasta zapotrzebowanie na witaminę B9, dodatkowo w pierwszych tygodniach po zapłodnieniu jest ona konieczna do prawidłowego rozwoju dziecka. Stąd wszystkie wytyczne zalecają suplementowanie kwasu foliowego przed ciążą, przynajmniej 6 tygodni przed planowanym zapłodnieniem oraz kontynuację przyjmowania kwasu foliowego w ciąży, do końca II trymestru.

Ile kwasu foliowego powinno się przyjmować w ciąży? Jaką suplementację kwasem foliowym wybrać? Dane mówią o ilościach rzędu 0,4 do 0,6 mg na dobę, jednak u części kobiet poleca się dawkowanie kwasu foliowego w ilościach 4–5 mg na dzień, czyli nawet 10 razy większych. O zwiększeniu dawkowania witaminy B9 decyduje lekarz i może to uczynić, jeżeli stwierdza u pacjentki niedobór kwasu foliowego, a także u kobiet palących papierosy, otyłych, przyjmujących leki przeciwpadaczkowe czy chorujących na hiperhomocysteinemię.

Suplementacja kwasem foliowym w zwiększonej ilości stosowana jest też w ramach profilaktyki wtórnej wad rozwojowych u dzieci, czyli u kobiet, które planują kolejną ciążę, a mają już dzieci z wrodzonymi wadami układu nerwowego.

Niestety nadmiar kwasu foliowego również może okazać się szkodliwy, choć dane naukowe na ten temat są niejednoznaczne. Mimo tego nie należy zwiększać dawki profilaktycznej na własną rękę.

Sprawdź: Co jeść, by zajść w ciążę?

Dlaczego niedobór kwasu foliowego w ciąży jest groźny?

Jak wygląda dawkowanie kwasu foliowego? Zgodnie z zaleceniami, aby utrzymać prawidłowy poziom kwasu foliowego, każda kobieta starająca się zajść w ciążę oraz będąca w ciąży powinna przyjmować dziennie 400 mikrogramów kwasu foliowego.

Jak wspomniano kwas foliowy w ciąży potrzebny jest przede wszystkim, aby uchronić płód przed wadami cewy nerwowej, np. rozszczepem kręgosłupa czy bezmózgowiem. Folacyna jest bowiem odpowiedzialna za poprawny rozwój układu nerwowego płodu, który kształtuje się najintensywniej w pierwszych tygodniach od zapłodnienia. Niestety większość kobiet w tak wczesnym stadium ciąży nie zdaje sobie spray ze swojego stanu, narażając się na niedobory, co stwarza ryzyko wielu chorób, zarówno dziecka, jak i samej ciężarnej.

Niedobór kwasu foliowego w ciąży oprócz nieprawidłowości w budowie cewy nerwowej może doprowadzić do: poronienia, odklejenia się łożyska, przedwczesnego porodu, urodzenia dziecka z niską masą ciała oraz anemii u ciężarnej. Dlatego jeśli kobieta dowie się, że jest w ciąży, a wcześniej nie zażywała kwasu foliowego, koniecznie powinna jak najszybciej rozpocząć suplementację.

Poza tym w okresie ciąży warto również zadbać o to, by w jak największych ilościach występował kwas foliowy w diecie. Wspomoże to na pewno prawidłowy przebieg ciąży i zapewni właściwy rozwój dziecka.

Czytaj również: Niedoczynność tarczycy w ciąży – przyczyny, objawy, leczenie

Gdzie znaleźć najlepszy kwas foliowy?

Folacyna występuje w postaci kilku związków różniących się aktywnością i właściwościami fizycznymi. Uważa się, że 1 mg substancji czynnej zawartej w tabletkach z kwasem foliowym, odpowiada 2 mg naturalnej, obecnej w jedzeniu witaminy B9. Nie zwalnia to kobiet prowadzających dietę bogatą w kwas foliowy z jego suplementacji. Ilości kwasu foliowego zawarte w produktach spożywczych są trudne do oszacowania, więc pozostaje ryzyko jego niedoboru. Cena kwasu foliowego jest niska. Przy tak niskich kosztach i potwierdzonej skuteczności leku nikt chyba nie ma wątpliwości, co do konieczności jego zażywania.

Przyjmowanie kwasu foliowego w ciąży zalecane jest przez wszystkie wytyczne ginekologiczno-położnicze. Ma on wysoką skuteczność w zapobieganiu wadom rozwojowym u dzieci, zwłaszcza rozszczepowi kręgosłupa. Kwas foliowy w tabletkach można kupić w aptece bez recepty. Jeżeli podejrzewamy, że nasze zapotrzebowanie na te witaminę jest wyższe, należy skonsultować się z lekarzem. Nieuzasadniona nadmierna suplementacja również może być szkodliwa.

Naturalne źródła kwasu foliowego

Najbogatszym źródłem naturalnego kwasu foliowego są: szpinak, brukselka, brokuły, bób, groch, wątróbka, produkty pełnoziarniste, pomarańcze, ekstrakt drożdży, jaja. Warto zadbać, by tych produktów było w diecie pod dostatkiem – im więcej naturalnego kwasu foliowego w twoim menu, tym lepiej. Oto nasze rady dla mam przygotowujących się do ciąży.

• Popijaj posiłki sokiem pomarańczowym, ale koniecznie świeżym, a nie takim z kartonu.
• Jak najczęściej jedz sałaty oraz szpinak (świetny zarówno przegotowany, podsmażony, jak i surowy – podstawa sałatek).
• Zamiast sałaty lodowej oraz kapusty pekińskiej (są ubogie w foliany ), wybieraj kalarepkę i kapustę włoską. Jedz je na surowo.
• Sięgnij po bogate w witaminę M masło orzechowe. Uwaga! Mowa o maśle orzechowym wyprodukowanym z orzechów ziemnych, a nie kremach czekoladowych z dodatkiem aromatu orzechowego! Pamiętaj, jeśli jesteś alergiczką, zjedz małą ilość masła orzechowego, bo ma silne właściwości uczulające.
• Zjadaj 4 jaja tygodniowo (gotowane lub smażone).
• Jedz 5 porcji warzyw dziennie. Powinny one stanowić połowę twojego każdego posiłku. Za porcję uważa się co najmniej tyle warzyw, ile mieści się w szklance.
• Zamiast białego pieczywa (zwykłego chleba, kajzerek) oraz zwykłych makaronów sięgaj po pełnoziarniste.
• Jeśli masz ochotę na słodkości, wybierz ciasto drożdżowe z owocami.
• Wywary z warzyw (do wody może przejść naprawdę dużo kwasu foliowego) wykorzystuj jako podstawę zup lub sosów.
• Pamiętaj, kwas foliowy łatwo "ucieka" z jedzenia. Dlatego bogate w niego produkty przechowuj w szczelnych opakowaniach (np. pełnoziarniste pieczywo), nie trzymaj zieleniny na słońcu, a warzywa gotuj najkrócej, jak się da.
• Aby uniknąć niedoborów kwasu foliowego, przyjmuj codziennie 0,4 mg tego składnika w tabletkach (takie są zalecenia specjalistów od żywienia i lekarzy). To ważne! Statystyki mówią, że przyjmowanie 0,4 mg kwasu foliowego dziennie zmniejsza ryzyko powstania wad cewy nerwowej u dzieci o 30-50%, a zwiększenie spożycia tej witaminy na 12 tygodni przed próbą zapłodnienia może znacznie zmniejszyć ryzyko wystąpienia u dziecka rozszczepu kręgosłupa, rozszczepu podniebienia i zajęczej wargi.

Czytaj również: Soczewki kontaktowe dla dzieci