Cyberprzemoc – co to jest, rodzaje, skutki, jak reagować?

Cyberprzemoc — co to takiego?

Cyberprzemoc (ang. cyberbullying) to inaczej przemoc dokonywana za pośrednictwem sieci internetowej i urządzeń elektronicznych. Sprawcy cyberprzemocy wykorzystują nowoczesne technologie informacyjne oraz komunikacyjne do wyrządzania krzywdy poszczególnym osobom lub całej grupie osób. Przemoc ta przybiera wymiar psychiczny i społeczny.

Można także powiedzieć, że cyberprzemoc jest przejawem agresji rówieśniczej, która może przybierać różne formy i jest realizowana za pomocą nowoczesnych mediów. Jednakże można postrzegać ją w szerszym kontekście, odnoszącym się nie tylko do dzieci i młodzieży, ale także osób dorosłych.

Przeczytaj też: Kontrola rodzicielska w urządzeniach mobilnych

Jakie są formy i rodzaje cyberprzemocy?

Cyberprzemoc obejmuje różne formy przemocy, które mają na celu nękanie, szantażowanie, straszenie ofiary, a także jej ośmieszanie i kompromitację. Sprawca najczęściej wysyła obraźliwe informacje, grafiki lub zdjęcia, a także przekazy audiowizualne w formie filmików, dotyczących prześladowanej osoby. Robi to za pośrednictwem:

• mediów społecznościowych,
• poczty elektronicznej,
• blogów,
• komunikatorów internetowych i komórkowych, takich jak SMS-y czy MMS-y.

Zobacz również: Pierwszy telefon dla dziecka – od kiedy?

Ponadto wyodrębnia się:

• oczernianie mające na celu zniszczenie reputacji danej osoby;
• seksting , czyli przesyłanie lub upublicznianie w sieci prywatnych zdjęć oraz filmików ukazujących nagą lub roznegliżowaną ofiarę, a także wiadomości o zabarwieniu erotycznym, które ofiara wysyłała do sprawcy, myśląc, że łączą ich relacje miłosne;
• cyberstalking, czyli uporczywe nękanie i śledzenie działań ofiary za pomocą Internetu, włącznie z jej prześladowaniem;
• hejt, czyli mowę nienawiści;
• wykluczanie ofiary poprzez usunięcie jej z danej grupy, np. w mediach społecznościowych;
• kradzież tożsamości, która polega np. na zarządzaniu kontem pocztowym ofiary i wysyłaniem z jej konta obraźliwych przekazów do innych osób;
• hakerstwo, czyli działania mające na celu niszczenie sprzętu komputerowego danej osoby oraz przejmowanie danych za pomocą nielegalnego oprogramowania, np. wirusów;
• mobbing elektroniczny, który obejmuje przypadki charakteryzujące się cechami analogicznymi, jak w tradycyjnym mobbingu, czyli: regularnością, intencjonalnością i brakiem równowagi sił pomiędzy ofiarą a sprawcą.

To też może Cię zainteresować: Dojrzałość emocjonalna u dziecka – kiedy się kształtuje?

Kto jest narażony na cyberprzemoc?

Ofiarą cyberprzemocy może być każdy: dzieci, młodzież oraz dorośli, czyli tak naprawdę wszyscy użytkownicy Internetu. Najbardziej narażona jest jednak młodsza część społeczeństwa. Wynika to m.in. z dużej ufności oraz ilości czasu, spędzanego przez nią w sieci, szczególnie w mediach społecznościowych. Analogicznie każdy, kto jest online, może być także sprawcą cyberprzemocy.

Przeczytaj też: Czym są wizualizacje terapeutyczne?

Dlaczego przemoc w sieci jest taka niebezpieczna?

Przemoc w sieci jest niezwykle niebezpieczna z wielu przyczyn. Jedną z nich jest to, że sprawcy często podświadomie oddzielają dwa światy – rzeczywisty i wirtualny. Nie postrzegają krzywdy, jaką czynią drugiej osobie w sieci, jako rzeczywistą szkodę w normalnym życiu. Istotne jest także to, że Internet jest z pozoru anonimowy, więc oprawcy nie obawiają się też konsekwencji swoich czynów.

Ogromne niebezpieczeństwo cyberprzemocy wynika też z szybkości, zasięgu i wszechobecności przesyłanych danych. Ofiara przemocy w sieci nie ma możliwości ucieczki, ponieważ nie wie, kto zobaczy upubliczniane na jej temat dane lub kiedy oprawca znowu będzie ją dręczył. Żyje w ciągłym napięciu psychicznym. Zdarza się, że zrozpaczona ofiara cyberprzemocy podejmuje próby samobójcze.

Sprawdź też: Objawy zaburzeń adaptacyjnych u dzieci

Skutki cyberprzemocy

Prześladowanie w Internecie wyrządza ofierze wiele złego. W krótkim czasie po rozpoczęciu prześladowań doznaje ona następujących emocji oraz stanów psychicznych:

• wstydu i upokorzenia,
• stygmatyzacji,
• osamotnienia,
• rozpaczy,
• zmiany zachowania,
• wykluczenia społecznego,
• problemów emocjonalnych.

Po jakimś czasie od pojawienia się pierwszych symptomów cyberprzemocy, u osoby prześladowanej może wystąpić: obniżenie samooceny, depresja oraz stany lękowe. W skrajnych przypadkach taka osoba może nawet targnąć się na własne życie.

Jak można chronić dzieci przed cyberprzemocą?

Bezpieczeństwo w sieci jest jednym z najważniejszych wyzwań dla współczesnej cywilizacji informacyjnej. Ważne jest to, aby w porę dostrzec zagrożenie i móc przeciwdziałać jego skutkom.

W sprawie bezpieczeństwa dziecka w sieci bardzo ważną rolę odgrywa najbliższe otoczenie dziecka, czyli rodzice oraz nauczyciele. Powinni oni być czujni i pomóc dziecku, kiedy zauważą, że dzieje się z nim coś złego.

Przeciwdziałanie cyberprzemocy to m.in.:

• działania edukacyjne dla najmłodszych, młodzieży, rodziców oraz nauczycieli. Przykładowo, fundacja Orange uczy, w jaki sposób bezpiecznie korzystać z Internetu oraz poruszać się po świecie online;
• uświadamianie zasad i etykiety, obowiązującej użytkowników Internetu;
• interesowanie się tym, co dziecko robi w sieci: na jakie strony wchodzi, z kim rozmawia, jak bardzo angażuje się w kontakty internetowe;
• przekazywanie informacji o jakichkolwiek przejawach cyberprzemocy do właściwych organów ścigania, w celu identyfikacji i ukarania sprawcy;
• uwrażliwianie dzieci na inne osoby i ich uczucia;
• przekazywanie wiedzy na temat przejawów cyberprzemocy i sposobów radzenia sobie z nią;
• zapisanie dziecku telefonu zaufania, na który może zadzwonić w razie potrzeby: 116 111;
• dbanie o dobre relacje rówieśnicze oraz obserwacja zachowania uczniów względem siebie w szkole i na wycieczkach.

Sprawdź: Czy dziecko może korzystać z TikToka?

Jak karze się cyberprzemoc? Czy cyberprzemoc podlega karze pozbawienia wolności?

Cyberprzemoc jest przestępstwem, za którego popełnienie grożą kary, określone w polskim Kodeksie karnym (k.k.). Polskie prawo, co do zasady, chroni dobre imię każdej osoby: jej wizerunek, godność i możliwość uczestniczenia w życiu społecznym oraz internetowym, a także jej prywatność. Warto wiedzieć, że ten rodzaj przestępstwa jest ścigany wyłącznie na wniosek oskarżyciela prywatnego.

Przeczytaj również: Jak ustrzec dzieci przed pornografią w sieci?

Odpowiedzialność karna za poszczególne formy cyberprzemocy różni się m.in. w zależności od wagi zabronionego czynu, częstotliwości jego popełnienia oraz konsekwencji, które poniósł poszkodowany. Artykuł 212 k.k. opisuje znamiona zniesławienia. Ustęp 2 odnosi się konkretnie do internetu i zasądza trzy rodzaje kar za dopuszczenie się zniesławienia innej osoby: grzywnę, ograniczenie lub pozbawienie wolności do 1 roku.

Niektóre formy cyberprzemocy podlegają nawet wyższej karze pozbawienia wolności. Przykładowo, za stalking, czyli uporczywe nękanie innej osoby grozi kara 3 lat pozbawienia wolności. Takiej samej karze podlega podszywanie się pod inną osobę, a także wykorzystywanie jej wizerunku lub jej danych osobowych do wyrządzenia szkody majątkowej lub osobistej. Co więcej, jeśli ofiara na skutek tego czynu dokonała próby samobójczej, kara sprawcy może wzrosnąć do nawet 10 lat więzienia.

Przeczytaj też: Najlepsze książki o seksie i dojrzewaniu dla dzieci

Gdzie szukać pomocy w przypadku doświadczenia cyberprzemocy?

W sytuacji, kiedy dziecko doświadcza cyberprzemocy, trzeba potraktować sprawę poważnie i poświęcić mu sporo uwagi. Należy:

• spokojnie i rzeczowo porozmawiać z dzieckiem;
• zabezpieczyć dowody cyberprzemocy, takie jak: zrzuty ekranu, e-maile, SMS-y oraz pliki graficzne, aby następnie przekazać je do właściwych organów ścigania;
• w razie wątpliwości co do dalszych kroków postępowania, skorzystać z telefonu 800 100 100 (bezpłatna pomoc dla rodziców i nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa dzieci);
• zgłosić sprawę administratorowi serwisu, na którym znajdują się krzywdzące dziecko treści lub materiały i zażądać ich usunięcia;
• udać się do wychowawcy oraz dyrektora szkoły, jeśli dziecko jest atakowane przez osoby ze szkoły;
• w przypadku stwierdzenia popełnienia przestępstwa, zgłosić sprawę na policję.