Łysienie androgenowe u kobiet – przyczyny, objawy, badania, leczenie

Łysienie androgenowe – przyczyny genetyczne i hormonalne

Łysienie androgenowe (AGA – androgenetic alopecia) to jeden z najczęstszych rodzajów łysienia u kobiet. Istotą choroby jest nadmierna produkcja androgenów – dihydrotestosteronu (DHT) oraz wrażliwość receptora dla testosteronu. Nadmiar androgenu powoduje miniaturyzację mieszków włosowych, co jest objawem bardzo charakterystycznym w diagnostyce.

Jakie są przyczyny łysienia androgenowego u kobiet? Androgenowe wypadanie włosów u kobiet jest uwarunkowanie genetyczne i/ lub hormonalnie (męskie hormony płciowe – androgeny). Dziedziczenie jest autosomalne dominujące – geny przenoszą się na chromosomach niedeterminujących płci i istnieje znaczne ryzyko na zachorowanie u dzieci osób cierpiących na łysienie androgenowe.

U kobiet posiadających predyspozycję genetyczną wrażliwe na androgeny mieszki włosowe niektórych okolic ciała są nadmiernie pobudzane lub hamowane. Badanie androgenów we krwi tych kobiet może wykazać ich nadmierny poziom lub stan prawidłowy. Łysienie hormonalne (na tle hormonalnym) może mieć podobny przebieg do łysienia genetycznego.

Łysienie androgenowe u kobiet w młodym wieku i po menopauzie

Częstość występowania kobiecego łysienia androgenowego zwiększa się z wiekiem. Obecnie szacuje się, że na wypadanie włosów na tle androgenowym cierpi nawet do 10 proc. kobiet w wieku przedmenopauzalnym i od 50 do 75 proc. po 65. roku życia.

Według niektórych autorów, u kobiet łysienie androgenowe dotyczy 12 proc. pań przed 29. rokiem życia, 25 proc. przed 49 rokiem życia, 41 proc. przed 69. rokiem życia i ponad 50 proc. do 79. roku życia. Tylko 43 proc. pań w 80. roku życia nie ma łysienia androgenowego.

Poprawna nazwa choroby to łysienie androgenowe. Czasem można się natknąć na określenie łysienie androgeniczne, które nie jest spotykane w międzynarodowej klasyfikacji chorób ICD-10, ale przymiotnik androgeniczny mówi o tle androgenowym choroby, więc nie ma większego błędu w zastosowaniu obu przymiotników zamiennie.

Objawy łysienia androgenowego – jak rozpoznać wypadanie androgenowe?

Androgenowe wypadanie włosów ma najczęściej charakter rozlany, a granica łysienia na czole jest dobrze zachowana. Łysienie androgenowe damskie to przerzedzenie włosów, które następuje ok. 3 cm w kierunku okolicy ciemieniowej i szczytu głowy. Ważnym objawem łysienia androgenowego jest szerszy przedziałek w czasie czesania się, który przypomina w kształcie choinkę.

Przerzedzanie włosów z przodu głowy u kobiet jest rzadsze (aktywność miejscowa aromatazy). Łojotok jest spowodowany nadprodukcją łoju po stymulacji receptora androgenu przez nadmiar hormonów męskich. Wypadanie włosów na tle androgenowym może być typu męskiego, żeńskiego lub mieszanego.

Łysienie androgenowe typu kobiecego częściej dotyczy kobiet przed menopauzą, między 20. a 40. rokiem życia. Jest związane z aktywną produkcją żeńskich hormonów płciowych. Zwykle poziom androgenów jest u nich prawidłowy lub tylko nieznacznie podwyższony. W tej grupie chorych kobiet można często stwierdzić współistnienie zespołu policystycznych jajników.

Androgenowe łysienie typu męskiego ma miejsce u kobiet w wieku okołomenopauzalnym i po menopauzie. Przerzedzenie włosów ma miejsce w okolicy kąta czołowego i na szczycie głowy (tonsura). Postęp schorzenia możemy badać w kierunku okolicy skroniowej i ciemieniowej. Włosy w okolicy czołowej są zachowane. Do oceny stopnia nasilenia łysienia typu męskiego stosuje się skalę 7-stopniową Hamiltona-Norwooda lub 3-stopiową skalę Ludwiga. III stopnień obejmuje całkowite zniknięcie włosów w okolicy szczytu głowy w kierunku skroni. I stopień to początkowe rozrzedzenie w szczycie głowy. II stopień to faza pośrednia.

Łysienie androgenowe u kobiet – badania krwi

Łysienie u kobiet jest trudne diagnostycznie. Rozpoznanie może nastręczać trudności, ponieważ przyczyn podobnego łysienia jest wiele. Ważne jest określenie przebiegu schorzenia:

• jak szybko przebiega utrata włosów,
• jego lokalozacji,
• początku choroby.

Badanie kliniczne powinno uwzględniać obecność hirsutyzmu, trądziku, otyłości i zaburzeń miesiączkowania. W diagnostyce łysienia androgenowego u kobiet trzeba brać po uwagę wyniki podstawowych badań krwi – morfologii, gospodarki żelazowej, poziomu androgenów i hormonów tarczycy. Niektórzy sugerują oznaczenie lutropiny i folitropiny, tj. LH i FSH czy antygenu swoistego dla prostaty – PSA we krwi. U kobiet młodszych pamięta się o tym, że poziom androgenów może być prawidłowy lub tylko niewiele zwiększony.

Paradoksalnie możemy mieć do czynienia z podwyższonym stężeniem androgenów (hiperandrogenizm) z brakiem objawów.

Żeńskie łysienie androgenowe – badania hormonalne

Mechanizm działania androgenów u kobiet na mieszek włosowy został dobrze opisany. Łysienie androgenowe kobiet ma związek z podwyższonymi poziomami:

• androstendionu,
• DHEA (dehydroandrosteronu),
• siarczanu dehydroandrosteronu (DHEA-S),
• testosteronu, dihydrotestosteronu (DHT).

U kobiet predysponowanych genetycznie DHT łączy się ze swoim receptorem androgenowym. Kompleks hormon – receptor wnika do jądra komórki włosa, łączy się z DNA i aktywuje geny. Czytanie tych genów przez komórki włosa powoduje ich stopniową miniaturyzację. Skraca to okres wzrostu włosa (anagen) i wydłuża okres regresji (telogen). Mieszki włosowe zmniejszają się.

Metabolizm hormonów androgenowych polega na enzymatycznej obróbce androgenów przez odpowiednie białka enzymatyczne. Mniejsza aktywność tych enzymów również powoduje wzrost androgenów i w konsekwencji wypadanie włosów.

U kobiet w linii czołowej i potylicznej zachowana jest prawidłowa struktura włosa. Jest to spowodowane obecnością enzymu aromatazy, który powoduje rozpad androgenów tylko w tych miejscach. Istnieje zatem odrębność w sposobie łysienia androgenowego u mężczyzn i u kobiet.

Damskie łysienie androgenowe – trichogram, trichoskopia, trichoScan

Kolejnym parametrem pozwalającym rozpoznać łysienie androgenowe jest ocena wzrostu włosa. Do podstawowej metody używanej w tym zakresie należy trichogram. Badanie jest wykonywane za pomocą mikroskopu świetlnego. Służy do oceny wyrywanych włosów będących w różnych fazach cyklu. U pacjentek z objawami łysienia androgenowego trichogram wykazuje zaburzony stosunek włosów anagenowych do telogenowych oraz większy odsetek włosów z nieprawidłową budową (dysplastycznych).

Do innych metod badań na łysienie androgenowe należy ocena dziennej utraty włosów, test mycia i trichoskopia. Do rozważenia jest również pobranie wycinków owłosionej skóry głowy. Badanie to jest jednak inwazyjne. Część badaczy ocenia to badanie za niewiarygodne, ponieważ bada się tylko 4 mm obszaru skóry, a choroba dotyczy znacznych obszarów głowy.

Badania na łysienie androgenowe kobiet to przede wszystkim TrichoScan, czyli program oceniający znaczną ilość włosów. Wykonuje się go za pomocą wideodermatoskopu wyposażonego w odpowiednie oprogramowanie. Program umożliwia szeroką ocenę włosów, w tym ocenę odsetka włosów anagenowych i telogenowych, ocenę liczby i gęstości włosów vellus i terminalnych w polu widzenia 0,73 cm2. Inne zastosowanie trichoskanu to również ocena skuteczności leczenia nadmiernego owłosienia.

Minoksydyl – lek na łysienie androgenowe bez recepty

Czy łysienie androgenowe można wyleczyć? W wielu przypadkach, tak. Istnieją dwa leki zatwierdzone przez międzynarodową agencję leków FDA do leczenia łysienia androgenowego: minoksydyl (leczenie miejscowe) i finasteryd (leczenie doustne).

Leczenie łysienia androgenowego może być miejscowe – podajemy minoksydyl. Doustnie stosuje się finasteryd. Oba leki wymagają co najmniej od 4- do 6-miesięcznego badania włosów do oceny poprawy klinicznej. Leki na łysienie androgenowe muszą być stale podawane, by były skuteczne. Udowodniono lepszą skuteczność obu tych preparatów podawanych jednocześnie.

Minoksydyl to preparat na łysienie androgenowe dostępny bez recepty , do podawania miejscowego o różnych mocach działania. Im większe stężenie leku – tym lepsze działanie. W leczeniu damskiego łysienia stosuje się środki z minoksydylem 2%, w przypadku mężczyzn – 5%.

Mechanizm działania minoksydylu polega na hamowaniu kanału potasowego i przez to rozszerzenie miejscowych naczyń krwionośnych, co umożliwia lepsze odżywienie włosa i szybszy porost włosów, a to promuje fazę jego wzrostu (anagen).

Szybki porost włosów jest możliwy, gdy tłem schorzenia jest nadmiar androgenów. W innych typach łysienia lek jest nieskuteczny. Płyn na porost włosów z minoksydylem w podwyższonych stężeniach może częściej powodować nadmierne łuszczenie się skóry. Spowodowane jest to przez nośnik leku, jakim jest glikol propylenowy lub alkohol.

Do opisywanych działań niepożądanych należą także świąd i miejscowe podrażnienie.

Łysienie androgenowe – leczenie naturalne i leki na receptę

Finasteryd to lek w łysieniu androgenowym na receptę. Działanie finasterydu polega na blokowaniu działania androgenów, co leży u podłoża choroby. Podawany jest na receptę w dawce 1 mg/d. Bardziej działa na łysienie w okolicy czubka głowy niż na linię czoła czy skroni. Nie możemy go podawać kobietom w wieku 20 – 40 lat ze względu na ryzyko związane z płodnością i dobrostanem płodu. Przy przyjęciu tego leku na łysienie androgenowe w ciąży dziecko płci męskiej może mieć słabo wyrażone męskie narządy płciowe. Do innych działań niepożądanych należy obniżone libido. U kobiet również stosuje się spironolakton, który może zamieniać androgeny w żeńskie hormony płciowe.

W łysieniu androgenowym przeszczep włosów jest skuteczny i zadowalający dla pacjenta. Obecnie nowe techniki transplantacyjne sprawiły, że przeszczep stał się bardziej efektywną i bezpieczną techniką leczenia.

Co na łysienie androgenowe z innych metod? Do pozostałych sposobów leczenia zaliczamy:

• laseroterapię 660 nm lub naturalne leczenie czerwonym światłem,
• analogi prostaglandyn,
• niektóre rekombinowane czynniki wzrostu.

W naturalnym leczeniu łysienia androgenowego wykorzystuje się także ekstrakt z palmy Serenoa Repens.

Dieta w łysieniu androgenowym powinna być zdrowa i zbilansowana z odpowiednią podażą białka i witamin (zwłaszcza grupy B, biotyna). Unikajmy pokarmów smażonych i bogato solnych.