Kodeina – właściwości, wskazania i skutki uboczne

Kodeina – co to jest?

Pod względem chemicznym kodeina jest pochodną morfiny, a dokładnie eterem metylowym morfiny i zalicza się do grupy alkaloidów. Jej naturalnym źródłem jest opium maku lekarskiego (Papaver somniferum L.).

Obok niej, w opium (wysuszonym soku z niedojrzałych makówek maku lekarskiego) obecnych jest w sumie ok. 20 alkaloidów, w tym morfina i papaweryna.

Kodeina (metylomorfina) została odkryta w 1832 roku. Jako pierwszy wyizolował ją Pierre Robiquet.

Kodeina – jak działa?

Podobnie jak morfina, kodeina działa poprzez wpływ na receptory opioidowe w ośrodkowym układzie nerwowym. Wywiera efekt przeciwbólowy na skutek przekształcania się podczas metabolizmu w morfinę. Poza tym działa przeciwkaszlowo poprzez hamowanie ośrodka kaszlu w mózgu.

Fosforan kodeiny to popularny składnik środków leczących ból o dużym oraz umiarkowanym nasileniu oraz suchy, uporczywy kaszel.

Kodeina – wskazania

Główne wskazania medyczne do stosowania kodeiny to ostry ból nocyceptywny (m.in. silne bóle głowy) oraz suchy, duszący kaszel. W rzadkich wypadkach może być stosowana w leczeniu biegunki.

Kodeina na kaszel

Leki na kaszel z kodeiną są powszechnie dostępne bez recepty, jednak od 2017 roku istnieją wyraźne ograniczenia co do ilości, jaką można nabyć w aptece bez recepty. Ma to związek z jej nadużywaniem. Efekt przeciwkaszlowy występuje po zastosowaniu 15-30 mg fosforanu kodeiny. Działanie kodeiny hamujące kaszel trwa średnio do 4 godzin i jest najsilniejsze w ciągu 1 do 2 godzin od zażycia leku. Podczas stosowania kodeiny na kaszel należy zachować ostrożność. Nie należy jej przyjmować, gdy kaszel jest produktywny i towarzyszy mu odkrztuszanie śluzowej wydzieliny, zalegającej w drogach oddechowych.

Sprawdź: Jak leczyć przeziębienie w ciąży?

Kodeina na ból

Tabletki przeciwbólowe, w których występuje kodeina, są zwykle kilkuskładnikowe. Zazwyczaj występuje w nich kodeina z paracetamolem lub niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ), np. ibuprofenem. Paracetamol z kodeiną działa dłużej i efektywniej niż oba te składniki osobno i jest wskazany w łagodzeniu napięciowych bólów głowy, bólu po ekstrakcji zęba, bólu związanego z urazem (np. złamanie kości), bólu menstruacyjnego, gdy nie ma możliwości stosowania innych NLPZ.

Doraźne stosowanie przeciwbólowe kodeiny z paracetamolem nie powinno przekraczać 3 dni. Należy także pamiętać o nieprzekraczaniu dziennych maksymalnych dawek paracetamolu – 4 g i kodeiny – 240 mg. Działanie przeciwbólowe leków z kodeiną utrzymuje się od 6 do 8 godzin.

Kodeina – przeciwwskazania

Choć kodeina bez recepty dostępna jest w każdej aptece, istnieje sporo przeciwwskazań do jej stosowania. Leków z kodeiną nie należy stosować m.in. u osób cierpiących na astmę oskrzelową, przy niewydolności oddechowej oraz u dzieci poniżej 12. roku życia.

Nie mogą jej też przyjmować kobiety w ciąży i karmiące, szczególnie te, u których wykazano ultraszybki metabolizm kodeiny. Prowadzi to do niebezpiecznego, większego niż normalnie stężenia morfiny we krwi.

Kodeina – skutki uboczne

Skutki uboczne kodeiny są podobne do innych opioidów i obejmują:

• wpływ na perystaltykę jelit: zaparcia, nudności i skurcze żołądka,
• zmiany nastroju,
• zawroty głowy,
• senność,
• bezsenność.

W niektórych przypadkach mogą ponadto wystąpić takie działania niepożądane kodeiny, jak zwężenie źrenic, drgawki, anafilkasja, a nawet depresja oddechowa. Jednoczesne stosowanie kodeiny i alkoholu skutkuje nasileniem działania sedatywnego.

Uzależnienie od kodeiny – objawy

Kodeina należy do słabych opioidów, ale jej nadużywanie może skutkować rozwojem uzależnienia psychicznego oraz fizycznego. Wykazano także zjawisko rozwoju tolerancji na kodeinę, co oznacza, że aby osiągnąć pożądany efekt działania, konieczne jest stosowanie coraz wyższych jej dawek.

W przypadku nagłego odstawienia kodeiny u osób uzależnionych pojawiają się charakterystyczne objawy abstynencyjne, jak np.:

• osłabienie,
• bezsenność,
• pocenie się,
• nudności, wymioty,
• bóle głowy,
• sztywność mięśni,
• zaburzenia pamięci i koncentracji.

Sprawdź, kiedy będziesz miała owulację

Przedawkowanie kodeiny

Jakie są objawy przedawkowania kodeiny? Przedawkowanie kodeiny łączy się z takimi objawami, jak:

• zmniejszenie czynności oddechowej aż do bezdechu (sinica, zahamowanie czynności oddechowej, spłycenie oddechu);
• nadmierne uspokojenie (od stuporu do śpiączki);
• zwężenie źrenic
  
• ból głowy,
• wymioty,
• zatrzymanie moczu,
• spowolnienie pracy jelit,
• bradykardia.
• obniżenie ciśnienia tętniczego.

depresję oddechową.

Pacjenta, który przedawkował kodeinę, trzeba jak najszybciej przewieźć do szpitala.