Guzki tarczycy

Guzek to pojęcie, które oznacza zmianę wyczuwalną podczas badania tarczycy lub zmianę echostruktury w badaniu USG. Nie należy tego pojęcia kojarzyć od razu z jakąś jedną chorobą. Guzek może okazać się różnymi zmianami, np. zwyrodnieniem, włóknieniem, rakiem, rozrośniętą tkanką tarczycy, która produkuje normalną albo nadmierną ilość hormonów. Nie wszystkie guzki wymagają leczenia. Większość wystarczy jedynie kontrolować. Zaledwie w kilku procentach okazują się nowotworem.

Bezcenny jod

Przyczyn guzków tarczycy może być wiele, np. predyspozycje genetyczne, defekty enzymatyczne, wpływ substancji, które sprzyjają tworzeniu wola tarczycy. Największe znacznie ma jednak niedobór jodu, pierwiastka niezbędnego do produkcji hormonów tarczycy. Gdy go brakuje, zmniejsza się stężenie hormonów, na co przysadka "odpowiada" zwiększeniem pobudzającego produkcję hormonów TSH . W odpowiedzi tarczyca próbuje wyprodukować więcej hormonów, ale nie jest to możliwe. Dlatego rośnie ilość komórek pęcherzykowych tarczycy. W efekcie tkanka tarczycy się powiększa i powstaje guzek lub guzki. Najczęściej można je spotkać u osób mieszkających na terenach ubogich w jod, które nie dostarczają tego pierwiastka także w diecie. Najmniej przypadków wola jest w osób mieszkających w paśmie nadmorskim, bo te tereny obfitują w jod.

To tylko incydent

Zdarza się także, że lekarz wykrywa pojedynczy guzek zupełnie przypadkowo, przy okazji innych badań. Badanie USG tarczycy umożliwia ocenę jego wielkości i budowy. Nie wystarcza jednak, aby odpowiedzieć bezspornie na pytanie, czy zmiana jest łagodna czy złośliwa.

Jeden lub...

Przypadkowe, pojedyncze guzki są wykrywane dość często, bo aż u blisko połowy zdrowych osób. Jeśli nie ma żadnych oznak sugerujących chorobę tarczycy, stężenie hormonów i TSH jest prawidłowe, a guzek ma średnicę mniejszą niż 1 centymetr w najszerszym miejscu, nie ma powodu do obaw. Nie trzeba także wykonywać żadnych dodatkowych badań. Wystarczy jedynie taki guzek obserwować, pamiętając o wykonaniu co 12 miesięcy kontrolnego badania USG. Jeśli jednak są jakieś przesłanki, choć cień ryzyka, że zmiana może mieć nowotworowy charakter, np. coś niepokoi lekarza wykonującego USG lub w rodzinie zdarzały się nowotwory tarczycy, warto wykonać BAC, czyli biopsję aspiracyjną cienkoigłową.

Każdy wyczuwalny guzek większy od 1 centymetra trzeba zbadać, wykonując BAC. Dzięki temu możliwa jest ocena, czym dokładnie jest guzek i jednocześnie wykluczenie nowotworu. Pojedynczy guzek autonomiczny może także wytwarzać nadmiar hormonów, powodując tym nadczynność tarczycy.

... więcej

Gdy guzków jest dużo, mamy do czynienia z wolem guzkowym. Jeśli tarczyca wytwarza prawidłową ilość hormonów, jest to wole guzkowe nietoksyczne. Natomiast w przypadku nadmiaru hormonów, czyli nadczynności, mówimy o wolu guzkowym toksycznym. Jego przyczyną jest zwykle niedobór jodu. Nadczynność tarczycy rozwija się powoli i skrycie, wręcz niezauważalnie, najczęściej u kobiet w wieku 40-50 lat.

Leczenie

Pojedynczy guzek Guzków, których wielkość nie przekracza 1 centymetra i które nie zaburzają pracy tarczycy, nie trzeba leczyć, a jedynie obserwować. Metodą leczenia pojedynczego autonomicznego guzka (czyli wytwarzającego hormony) jest podawanie jodu promieniotwórczego. W guzki, które mają mniej niż 3 centymetry średnicy wstrzykuje się także alkohol (etanol). Jeśli guzek nie wytwarza nadmiaru hormonów, lekarz może podjąć decyzję o obserwowaniu go, wykonywaniu badań kontrolnych TSH i ocenie wzrostu guzka co 6-12 miesięcy.

Wiele guzków obojętnych W leczeniu wola guzkowego nietoksycznego, po wykonaniu USG, scyntygrafii, a także w razie potrzeby biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej (BAC), stosuje się (oprócz obserwacji) dwie możliwe metody: leczenie tyroksyną (skuteczne w co czwartym przypadku) oraz operację. Operacja bywa konieczna, gdy wole jest zamostkowe lub duże i uciska drogi oddechowe, a także gdy nie udaje się w pełni wykluczyć raka tarczycy.

Wole guzkowe toksyczne Leki przeciwtarczycowe pozwalają opanować objawy nadczynności tarczycy w wolu guzkowym toksycznym. Jednak odstawienie leku powoduje nawrót nadczynności tarczycy i przykrych dolegliwości. Dlatego najczęściej potrzebne jest leczenie operacyjne. Polega na wycięciu niemal całej tarczycy. Możliwe jest także leczenie radiojodem. Wybór metody uzależniony jest nie tylko od lekarza, ale również pacjenta. Decyzja powinna więc zostać podjęta wspólnie, po rozważeniu wszystkich za i przeciw. Jednak małe wole, bez podejrzenia zmiany złośliwej, leczone jest raczej radioaktywnym jodem. Natomiast guzek, który ma cechy sugerujące zmianę złośliwą lub wole jest duże, lepiej zoperować.

Groźne zmiany

Może się także okazać, że guzek lub guzki są niestety zmianą nowotworową. Średnio co dwudziesty guzek tarczycy to rak. Zwykle nie zaburza pracy gruczołu, nie prowadzi do nadczynności ani niedoczynności tarczycy. Z tego powodu jest długo niewykrywany. Ryzyko rozwoju nowotworu rośnie po przebytym napromienianiu głowy i szyi, zwłaszcza w dzieciństwie. Niezbędna jest biopsja (BAC) guzka, która określi, czy podejrzana zmiana jest rzeczywiście złośliwa. Jedynym sposobem leczenia jest operacyjne usunięcie całej tarczycy wraz z okolicznymi węzłami chłonnymi szyi. Nieco łagodniejsza i mniej rozległa może być jedynie operacja raka brodawkowatego, pod warunkiem, że jego wielkość nie przekracza 1 centymetra. Operacja jednak to nie wszytko. Kolejnym etapem leczenia jest podawanie radiojodu, w niektórych przypadkach napromienianie. Chemioterapię stosuje się wyjątkowo, w jednym z typów raka, anaplastycznym. Poza tym, aby organizm mógł normalnie funkcjonować, pacjent musi oczywiście do końca życiu przyjmować hormony tarczycy.