Testosteron u kobiet

Konsultacja: dr n. med. Michał Kunicki, ginekolog położnik, endokrynolog z Kliniki Leczenia Niepłodności INVICTA w Warszawie

Z hormonami płciowymi jest trochę jak z jin i jang. Dla równowagi mężczyźni muszą mieć w sobie element żeński, czyli między innymi szczyptę estrogenów, a my kobiety - pierwiastek męski, czyli między innymi testosteron. "Element płci przeciwnej" czyni nas pełnymi i zapobiega wielu problemom, nie tylko zdrowotnym.

Testosteron na odpowiednim poziomie

U młodego mężczyzny prawidłowe stężenie testosteronu wynosi 10-28 nmol/l. W męskim organizmie ten hormon produkowany jest głównie przez komórki jąder. Resztę wytwarzają nadnercza. Natomiast u młodej kobiety stężenie testosterony we krwi szacuje się na dziesięć razy mniejsze niż u jej rówieśnika. W tym przypadku norma wynosi od 0,7 do 3,0 nmol/l. Jajniki i nadnercza wytwarzają mniej więcej połowę krążącego w nas testosteronu, druga połowa bierze się z tzw. konwersji obwodowej z innych hormonów, czyli przekształcenia się innych hormonów, głównie androstendionu, w testosteron. Ten proces zachodzi m.in. w mięśniach, tkance tłuszczowej oraz wątrobie.

Przeczytaj też: Opryszczka w ciąży – przyczyny, objawy, leczenie

U zdrowej młodej kobiety, która może pochwalić się prawidłową gospodarką hormonalną, poziom testosteronu jest mniej więcej stały. W trakcie cyklu miesiączkowego zmienia się naprawdę nieznacznie - wzrasta odrobinę w okresie okołoowulacyjnym. Natomiast warto wiedzieć, że kiedy w naszym organizmie zachodzą większe zmiany, poziom testosteronu też się zmienia. Oto najistotniejsze czynniki, które mają na to wpływ:

• wiek. U młodych kobiet ilość testosteronu stanowi około 10 proc. ilości tego hormonu u mężczyzn w tym samym wieku. Z biegiem lat poziom testosteronu u pań wzrasta, zaś u panów obniża się. W efekcie w okresie menopauzy możemy mieć go więcej niż nasi koledzy rówieśnicy. Potem jednak (u kobiet po 60. roku życia) testosteron znów spada;
• wzrost lub spadek masy ciała. Kobiety otyłe mogą (ale nie muszą) mieć nieznacznie wyższy poziom testosteronu. Co ciekawe utrata nadliczbowych kilogramów pozwala osiągnąć odpowiednią ilość tego hormonu;
• ciąża. O ile nadmiar testosteronu utrudnia zajście w ciążę (m.in. dlatego, że może powodować brak owulacji), o tyle w ciąży jego nieznacznie podwyższony poziom już nie budzi niepokoju. Zwłaszcza jeśli kobieta spodziewa się męskiego potomka (testosteron jest ważny dla prawidłowego rozwoju, zwłaszcza cech płciowych). Niedobór hormonu może też powodować takie wady rozwojowe jak np. spodziectwo czy obojnactwo. Ale uwaga! Bardzo wysoki poziom też nie jest dobry (niektóre badania wskazują m.in. na podwyższone ryzyko wystąpienia autyzmu ), dlatego ciężarna, u której stwierdzono nadmiar testosteronu, powinna być pod stałą opieką specjalisty.

Czytaj też: Zaburzenia hormonalne a płodność

Oskarżam cię testosteron!

Kiedy na twarzy kobiety pojawia się choćby ślad zarostu albo głos brzmi bardzo męsko, głównym podejrzanym jest testosteron. Zwykle jego poziom jest zbyt wysoki u kobiet, u których występuje jakiś problem z funkcjonowaniem jajników np. tych, które mają zespół policystycznych jajników.

Ale może też świadczyć o guzkach nadnerczy albo być wynikiem przyjmowania niektórych leków, np. tych, stosowanych w leczeniu endometriozy.

Czytaj też: Endometrioza

Zbyt wysoki poziom testosteronu może powodować:

• zaburzenia miesiączkowania;
• problemy z zajściem w ciążę;
• maskulinizację, czyli wykształcenie męskich cech wyglądu: męskiej sylwetki (wąskie biodra, szerokie ramiona i małe piersi, kwadratowa szczęka); hirsutyzm (nadmierne owłosienie na twarzy, piersiach, plecach brzuchu, ramionach, wewnętrznej stronie ud), niski głos;
• łysienie androgenowe;
• problemy z cerą - tłusta, nasilony trądzik;
• szybkie przetłuszczanie się włosów;
• skłonność do powstawania opryszczki;
• osłabioną odporność organizmu;
• skłonność do agresji i chęć dominacji;
• słaby popęd płciowy;
• wyższy poziom stresu i nadpobudliwość;
• większą skłonność do depresji;
• nadmierny przyrost masy mięśniowej u kobiet regularnie uprawiających sport;
• skłonność do tycia. To prawda, że testosteron pomaga pozbyć się nadmiaru tkanki tłuszczowej, ale również może spowodować oporność na insulinę, co sprzyja tyciu;
• wyższe ryzyko rozwoju cukrzycy, chorób serca (przez wyższy poziom cholesterolu i nadciśnienie) oraz raka piersi.

Czytaj dalej na następnej stronie: Co ci daje testosteron

Z kolei zbyt niski poziom testosteronu może wynikać także z zaburzeń funkcjonowania jajników, nadnerczy albo przysadki mózgowej.

Możliwe skutki niedoboru to:

• stany depresyjne, apatia, brak aktywności i chęci do życia;
• niska samoocena;
• większa skłonność do tycia;
• problemy z pamięcią;
• spadek libido, trudność z osiągnięciem orgazmu;
• częste uczucie zmęczenia.

Czytaj też: Zespół policystycznych jajników

Leczenie

Zarówno w przypadku zbyt wysokiego poziomu tego hormonu, jak i zbyt niskiego stosuje się przede wszystkim terapię hormonalną. Syntetyczny testosteron podawany w niedoborach może mieć formę tabletek, plastrów, żelu, implantów podskórnych oraz zastrzyków. Bywa przyjmowany w ramach hormonalnej terapii zastępczej, by zwalczać objawy pokwitania, ponieważ poprawia nastrój i zapobiega osteoporozie. Jeśli natomiast mamy do czynienia z nadmiarem testosteronu, musimy blokować jego działanie innymi hormonami.

Co ciekawe, można wpłynąć na ilość testosteronu, odpowiednio się odżywiając. Jego produkcję wspomaga między innymi dieta bogata w cynk czyli m.in. w produkty pełnoziarniste, owoce morza i warzywa strączkowe.

Czytaj też: Dieta dla urody

Testosteron na "5", czyli zalety męskiego hormonu

1. Młode kobiety, które mają wysokie stężenie testosteronu (w górnych granicach normy) zachwycają szczupłą sylwetką i płaskim brzuchem.
2. Dodaje energii.
3. Zwiększa sprawność, poprawia siłę mięśni oraz wpływa na ich wzrost.
4. Wzrost jego stężenia, do którego dochodzi w stresującej sytuacji, mobilizuje do działania i wzmaga koncentrację.
5. Badania na zwierzętach wykazały, że testosteron chroni przed chorobą Alzheimera.

Czytaj też: "Oponka" na brzuchu i trądzik na twarzy? To mogą być androgeny!

Badanie poziomu testosteronu

Trzeba pobrać krew, najczęściej między 1. a 3. dniem cyklu, w godzinach porannych. Pacjentka nie musi być na czczo. W zależności od potrzeb lekarz może zalecić badanie testosteronu całkowitego w surowicy krwi (ono jest najczęściej wykonywane) lub testosteronu wolnego, czyli aktywnego biologicznie.

Czytaj też o innych hormonach: prolaktynie, estrogenach i progesteronie