Niepłodność laktacyjna – czy karmiąc piersią można zajść w ciążę?

Karmienie piersią a płodność

Czy karmienie piersią jest skuteczną metodą antykoncepcyjną? Czy fakt karmienia piersią oznacza, że nie trzeba się zabezpieczać przed ciążą? Kiedy kobieta karmi piersią w jej organizmie utrzymuje się duże stężenie prolaktyny. Ten hormon sprawia, że mama czasowo nie ma miesiączki, a także owulacji, ponieważ prolaktyna blokuje dojrzewanie komórki jajowej. Jak się jednak okazuje, to antykoncepcyjne działanie prolaktyny nie utrzymuje się zwykle dłużej niż 3 miesiące po porodzie.

By faktycznie można było uznać karmienie piersią za skuteczną metodę zapobiegania ciąży, musi następować szereg idących ze sobą w parze czynników. U wielu kobiet zdarza się również tak, że owulacja wraca jeszcze przed pierwszą miesiączka. Nie można mieć więc całkowitej pewności niemożności zajścia w ciążę, nawet jeżeli młoda mama dalej nie ma okresu.

Menstruacja czy owulacja?

W zwykłym cyklu menstruacyjnym owulacja następuje około 14 dni przed miesiączką. Trudno więc przewidzieć okres płodności, jeśli miesiączka nie pojawia się z zegarmistrzowską precyzją. Podobna sytuacja jest po porodzie – średnio u co drugiej kobiety po porodzie najpierw pojawia się owulacja, a dopiero po niej miesiączka.

Dlatego gdy kobieta oczekuje na menstruację jako sygnał powrotu płodności, może się okazać, że o zawodności tej metody przekona się, wykonując... pozytywny test ciążowy. U pozostałych kobiet najpierw występują cykle bezowulacyjne. Trudno jednak przewidzieć, w której grupie poszczególne kobiety się znajdą. Wiadomo jednak, że im później od porodu pojawia się miesiączka, tym większe jest prawdopodobieństwo, że cykl od początku poprzedzony jest owulacją, czyli istnieje możliwość zajścia w ciążę jeszcze przed pojawieniem się pierwszej po porodzie miesiączki .

Znaczenie może mieć nawet sposób odżywiania. Prawdopodobnie kobiety, które stosują niskokaloryczną dietę, ubogą w tłuszcze i białko pochodzenia zwierzęcego, częściej miewają cykle bezowulacyjne. W ocenie powrotu płodności pomocna może być obserwacja śluzu pochwowego i mierzenie temperatury.

Czy karmiąc piersią można zajść w ciążę?

Jeśli kobieta podczas karmienia piersią nie stosuje żadnej metody antykoncepcyjnej, może zajść w ciążę podczas pierwszej owulacji. Wtedy o ciąży dowie się dopiero u lekarza lub z wykonanego testu, ponieważ miesiączka po prostu nie nadejdzie.

Nie można więc traktować nawet wyłącznego karmienia piersią jak naturalnego rodzaju antykoncepcji. Konieczne jest więc już od momentu rozpoczęcia współżycia po połogu dobranie skutecznej metody antykoncepcji, która da młodym rodzicom zdecydowanie większą pewność tego, że na świecie nie pojawi się jeszcze przez jakiś czas kolejny maluch. To ważne, ponieważ organizm kobiety po ciąży i porodzie potrzebuje sporo czasu na regenerację.

Kiedy niepłodność laktacyjna faktycznie istnieje?

Chociaż nie można polegać na niepłodności laktacyjnej jako na pewnej metodzie antykoncepcji, jest to faktycznie fizjologiczny stan, który uniemożliwia kobiecie zajęcie w ciążę. Przysadka mózgowa jest pobudzana w czasie karmienia piersią do produkcji prolaktyny właśnie po to, by młoda mama za wcześnie zaszła w kolejną ciążę.

By jednak ten stan się utrzymywał bezwzględnie muszą być spełnione pewne czynniki, które są często niemożliwe do realizacji, ponieważ wymagają ścisłego reżimu dotyczącego karmienia piersią.

Kiedy mówimy o niepłodności laktacyjnej?

Po pierwsze, kobieta musi karmić dziecko tylko i wyłącznie piersią w dzień i w nocy, tak by przerwy pomiędzy karmieniami były krótsze niż 6 godzin. Łączny czas karmienia piersią w ciągu doby powinien wynieść co najmniej 100 minut, a kobieta musi karmić na żądanie i nie dawać maluchowi butelki. Niedozwolone jest także podawanie dziecku smoczka w celu uspokojenia. To będzie zaburzało proces ssania piersi.

Jeżeli w tym czasie kobieta nie ma miesiączki i spełnia wszystkie powyższe wytyczne, można uznać, że trwa w stanie niepłodności laktacyjnej. Jest to oczywiście możliwe do zastosowania jedynie w pierwszych 6 miesiącach życia dziecka, kiedy to może ono żywić się wyłącznie mlekiem matki. Jeżeli którychś z tych warunków nie zostanie spełniony w pełnej mierze, działanie prolaktyny może się osłabić, a więc dojdzie do owulacji.

Jak już wspomniano wyżej, nawet przy wyłącznym karmieniu piersią poleganie na niepłodności laktacyjnej jest niezwykle ryzykowne, ponieważ wystarczy już niewielkie odstępstwo od normy, by można było powiedzieć o sporym ryzyku na zajście w ciążę. Naukowcy dowodzą również, że po 3. miesiącu życia dziecka zazwyczaj już nie można mówić o istnieniu niepłodności laktacyjnej, ponieważ maluchy przesypiają noc bez karmienia lub ssą pierś tylko raz. Utrzymanie niepłodności laktacyjnej nie zależy więc od kobiety, a często od czynników zewnętrznych.

Jak wybrać antykoncepcję podczas karmienia piersią?

Środek antykoncepcyjny stosowany w czasie kamienia piersią nie może zawierać estrogenów, ponieważ przenikają one do mleka dziecka. Niedopuszczalne jest więc zażywanie pigułek dwuskładnikowych, ani stosowanie pierścienia antykoncepcyjnego czy też plastrów hormonalnych.

O najlepszej metodzie, dostosowanej do osobistych warunków oraz preferencji pary, warto porozmawiać ze swoim lekarzem ginekologiem. Dzięki temu można się także dowiedzieć z wiarygodnego źródła, jaką skuteczność mają poszczególne środki antykoncepcyjne. Określa to wskaźnik Pearla, który informuje, ile kobiet na 100, stosujących daną metodę przez rok, zaszło w niepożądaną ciążę.

• Prezerwatywa

To powszechnie dostępny środek mechaniczny, który jest stosunkowo tani. Oprócz ciąży zapobiega także chorobom przenoszonym drogą płciową. Niektóre z tych środków są dodatkowo nasączone płynem plemnikobójczym. Stosowanie prezerwatywy jest zupełnie neutralne dla dziecka, jednakże warto pamiętać, że wiele mam po porodzie może się zmagać z suchością pochwy, więc przed stosunkiem z prezerwatywą warto użyć żelu nawilżającego na bazie wody.

Skuteczność prezerwatywy to 3,9–13,8 według wskaźnika Pearla.

• Minipigułka

To jednoskładnikowa pigułka antykoncepcyjna zawierająca progestagen. Ten hormon nie przenika do mleka, więc stosowanie mininipułki podczas karmienia piersią jest zupełnie bezpieczne. Progestagen hamuje owulację i zagęszcza śluz szyjkowy, więc działa dwutorowo. Wadą tej metody jest z pewnością konieczność przyjmowania tabletek codziennie dokładnie o tej samej porze. Nawet niewielkie przesunięcia mogą spowodować, że minipigułka będzie nieskuteczna. Wiele kobiet narzeka także na plamienia i krwawienia śródcykliczne.

Wskaźnik Pearla dla pigułki jednoskładnikowej to 0,7-7, więc to znacznie bezpieczniejsza metoda niż prezerwatywa, oczywiście przy skrupulatnym jej stosowaniu.

Przeczytaj też: Jak działa antykoncepcja awaryjna?

• Zastrzyk hormonalny

Jest bezpieczny dla dziecka, jeżeli kobieta karmi piersią, ponieważ zawiera progesteron, działający hamująco na owulację i rozwój błony śluzowej macicy oraz zagęszczając śluz szyjkowy. Zaletą zastrzyku hormonalnego jest to, że podaje się go raz na 3 miesiące i w tym czasie nie trzeba pamiętać o antykoncepcji. Z pewnością na uwagę zasługuje jego bardzo wysoka skuteczność. Wskaźnik Pearla dla zastrzyku to 0,1, dlatego można zupełnie wykluczyć ciążę przy jego stosowaniu. Nie jest to jednak idealny sposób na zapobieganie ciąży. Niektóre kobiety odczuwają silne skutki uboczne podania hormonów. Tej metody nie da się też odwrócić. By przestała działać, trzeba czekać trzy miesiące, nawet jeżeli młoda mama nie czuje się najlepiej po takim zastrzyku.

• Wkładka hormonalna czyli „spirala”

Zawiera progestagen, więc można ją stosować podczas karmienia piersią i założyć praktycznie od razu po połogu. Wtedy o antykoncepcji można zapomnieć na 5 lat. Ogromną zaletą jest jej wysoka skuteczność, która tak jak w przypadku zastrzyku wynosi 0,1 wg wskaźnika Pearla. Można ją wyjąć w każdej chwili, by móc ponownie zajść w ciążę. Względnym minusem może okazać się dość wysoki jednorazowy koszt spirali.