Co czeka wcześniaka?

Konsultacja: prof. zw. dr hab. Ewa Helwich, neonatolog

Kondycja wcześniaków zależy przede wszystkim od tego, na jakim etapie ciąży się rodzą. Między urodzonymi na granicy możliwości przeżycia (czyli w 24. tygodniu) a tymi, które przyszły na świat niedługo przed czasem, czyli w 37. tygodniu, jest przepaść.

Pierwsze bez pomocy medycznej nie byłyby w stanie przetrwać nawet godziny, drugim wystarczy z reguły niewielkie wsparcie lekarzy.

Jak wygląda wcześniak?

Skóra dziecka urodzonego przed czasem jest cienka i pozbawiona podściółki w postaci tkanki tłuszczowej (dziecko obrasta nią dopiero pod koniec ciąży), dlatego prześwitują przez nią żyły i naczynia krwionośne. Ramiona i plecy wcześniaka pokrywa charakterystyczny meszek. Brzuch zazwyczaj jest rozdęty, a ręce i nogi wyprostowane. To efekt mniejszego niż u donoszonych dzieci napięcia mięśniowego.

Ile waży wcześniak?

• Dzieci urodzone przed 34. tygodniem ciąży zwykle ważą poniżej 2000 g i mają 45-47 cm długości.
• Dzieci urodzone w 29.-30. tygodniu ważą ok. 1500-1600 g.
• Dzieci urodzone między 23. a 24. tygodniem ważą od 500 do 600 g. Ich organy są jeszcze nie w pełni wykształcone lub niezdolne do podjęcia pracy. Dlatego zamiast na ręce mamy dziecko trafia na badania i zostaje podłączane do aparatury, która wspomaga jego funkcje życiowe.

To też może Cię zainteresować: Jak rozpoznać poród przedwczesny?

Jak słyszy wcześniak?

Aby sprawdzić, czy maluch słyszy, wykonuje się jedno z dwóch badań:

• rejestrację otoemisji akustycznych (w skrócie OAE od ang. otoacoustic emissions)
• lub rejestrację słuchowych potencjałów wywołanych z pnia mózgu (ABR - Auditory Brainstem Response)

Pierwsza z metod polega na wychwytywaniu przez specjalną sondę dźwięków, które emituje ucho w odpowiedzi na dźwięki. Badanie trwa kilkadziesiąt sekund. Drugie badanie rejestruje czynność mózgu w okolicy odpowiedzialnej za słyszenie. Do głowy dziecka przykleja się elektrody, które rejestrują zapis powstający podczas podawania do ucha dźwięku przez słuchawkę. Badanie trwa kilka-kilkanaście minut. Obie metody są nieinwazyjne i bezbolesne. Badania przeprowadza się, gdy malec śpi.

Sprawdź, jak wysokie będzie Twoje dziecko

Co ja widzę

Wiele dzieci urodzonych przedwcześnie ma kłopoty ze wzrokiem. Najczęściej spotykanym problemem jest retinopatia wcześniacza (ROP z ang. Retinopathy of Prematurity). Im dziecko wcześniej przyjdzie na świat, tym większe jest ryzyko retinopatii. Chorobie sprzyja mała masa urodzeniowa dziecka oraz tlenoterapia. Występuje u ok. 10-15% wcześniaków i u wszystkich dzieci urodzonych przed 28. tygodniem ciąży . Przyczyną choroby jest uszkodzenie siatkówki. Proces powstawania naczyń krwionośnych w oku zaczyna się ok. 16. tygodnia ciąży i trwa do 36. tygodnia, a proces dojrzewania naczyń trwa nawet do kilku miesięcy po urodzeniu. Gdy poród następuje przedwcześnie, dochodzi do nadmiernego rozwoju naczyń krwionośnych siatkówki, co grozi jej oddzieleniem i utratą zdolności widzenia.

Niewielka retinopatia nie wymaga leczenia. Ale w przypadku większych uszkodzeń stosuje się laseroterapię lub krioterapię. Przynoszą one dobre rezultaty, ale nie zapobiegają powikłaniom, takim jak krótkowzroczność, niezborność, zez, późniejsze odwarstwienia siatkówki. Zaawansowana choroba w większości przypadków nie rokuje zbyt dobrze. Statystyki podają, że tylko 9% dzieci z zaawansowaną chorobą widzi prawidłowo, a 65% nie ma nawet poczucia światła. Aby zapobiec komplikacjom, trzeba badać wcześniaka pod kątem retinopatii w 4., 8. i 12. tygodniu życia.

Dajcie odetchnąć!

Najmniejsze wcześniaki z reguły nie są w stanie samodzielnie oddychać, ponieważ mają za słabe mięśnie oddechowe, a w ich płucach znajduje się zbyt mało surfaktantu (substancja zapobiegająca zapadaniu się pęcherzyków płucnych). Aby zapobiec niedotlenieniu organizmu, dziecko podłącza się do respiratora. Przez nos lub usta lekarz wprowadza do tchawicy cienką rurkę intubacyjną, przez którą powietrze będzie podawane wprost do płuc. Końcówkę rurki przykleja się plastrem do twarzy malucha i łączy z przewodem przymocowanym do respiratora.

Jeśli wcześniak próbuje oddychać samodzielnie, podłącza się go aparatu CPAP lub Infant Flow. Urządzenia te podłącza się do nosa za pomocą specjalnych rurek lub maseczki. Podczas wykonywanego przez dziecko wdechu aparaty wdmuchują do jego dróg oddechowych ogrzane i nawilżone powietrze, ograniczając w ten sposób wysiłek związany z oddychaniem. Choć tlenoterapia ratuje wcześniakom życie, niesie ryzyko powikłań, np. uszkodzenia wzroku, słuchu lub płuc (dlatego w późniejszym okresie dzieci częściej chorują na infekcje układu oddechowego).

Aby było ciepło

Dzieci urodzone przed czasem są niemal pozbawione tkanki tłuszczowej i mają słabo rozwinięte mięśnie, dlatego nie potrafią zachowywać stałej temperatury ciała. W związku z tym umieszcza się je w inkubatorze. Jest to przezroczysta skrzynka wykonana ze sztucznego tworzywa, która chroni dziecko przed nagłymi zmianami temperatury powietrza. Czujnik przymocowany do skóry malca monitoruje temperaturę jego ciała, a inkubator ogrzewa powietrze wokół, umożliwiając mu utrzymanie stałej ciepłoty ciała.

Wszystkie czynności, które lekarze i pielęgniarki wykonują wokół dziecka, odbywają się przez owalne otwory w ściankach inkubatora lub przez opuszczenie jednej ze ścianek. Wcześniak pozostaje w inkubatorze do chwili, w której będzie w stanie samodzielnie utrzymać prawidłową ciepłotę ciała, czyli mniej więcej do czasu równoważnego z 32.-34. tygodniem ciąży. Jednak jeszcze po wyjściu ze szpitala dziecko będzie potrzebowało w domu odpowiedniej temperatury i właściwej wilgotności powietrza.

Co by tu zjeść

Choć odruch ssania pojawia się na bardzo wczesnym etapie ciąży, dopiero w 32. tygodniu malec potrafi skoordynować tę czynność z oddychaniem i przełykaniem. Dlatego wcześniaki karmi się innymi metodami.

• Najmłodsze, urodzone przed 28. tygodniem ciąży, najczęściej wymagają przede wszystkim karmienia dożylnego, a tylko w nieznacznej ilości karmienia do przewodu pokarmowego.
• Dzieci, które przyszły na świat po 28. tygodniu i oddychają samodzielnie, odżywia się przez sondę (plastikową rurkę wprowadzoną przed nos lub usta do żołądka) i dodatkowo podaje kroplówkę. Za pośrednictwem sondy można poić malucha mlekiem mamy (ściągniętym laktatorem) lub specjalną mieszanką dla wcześniaków. Karmienie odbywa się co 2-3 godziny. Dziecko dostaje początkowo minimalne ilości pokarmu - od 2 do 5 ml.

Bardzo groźne mikroby

Przeciwciała broniące przed infekcjami dziecko otrzymuje od matki dopiero pod koniec ciąży. Dlatego, jeżeli dziecko przychodzi na świat za wcześnie, liczba przeciwciał jest niewystarczająca, by zapewnić jego układowi odpornościowemu właściwe funkcjonowanie. Dlatego wcześniaki wymagają szczególnej ostrożności przy zabiegach pielęgnacyjnych, podczas badań diagnostycznych i leczniczych. Często też chorują i wymagają leczenia antybiotykami.