Żółtaczka u noworodka – przyczyny, objawy, leczenie

Żółtaczka u noworodków – jakie są przyczyny? Ile trwa żółtaczka u noworodka?

Żółtaczka noworodków wynika głównie z dwóch zjawisk. Po pierwsze we krwi noworodka znajdują się jeszcze czerwone krwinki z okresu płodowego (erytrocyty płodowe). Charakteryzują się one krótszym czasem przeżycia niż te dojrzałe, po urodzeniu dochodzi do ich rozpadu, w wyniku czego pojawia się bilirubina. Drugim zjawiskiem jest niedojrzałość wątroby noworodka, która jest odpowiedzialna za przetwarzanie bilirubiny, wychwytywanie i łączenie jej z innymi związkami, tak aby stała się rozpuszczalna w wodzie. Reasumując, z jednej strony nadmiar substratu (podwyższona bilirubina u noworodka), a z drugiej nie do końca sprawny mechanizm jego utylizacji powodują że bilirubina gromadzi się w organizmie.
Jeszcze jeden proces, którego rola w żółtaczce u noworodków jest podnoszona, to zwiększone wchłanianie bilirubiny w jelitach, szczególnie istotne, gdy dziecko zbyt mało zjada i traci na masie ciała. Nasila się wtedy krążenie jelitowo-wątrobowe i niezwiązana bilirubina wchłaniana jest z jelit do krwi. Dodatkowo zwolniony pasaż jelitowy sprzyja nasileniu tego procesu.

Typowo żółtaczka u noworodków pojawia się około 2–3 doby życia i jest to żółtaczka fizjologiczna. Ile trwa żółtaczka u noworodka? Żółtaczka fizjologiczna ustępuje samoistnie do 10 dnia życia. Opóźnienie może się zdarzyć u dzieci urodzonych przedwcześnie, wtedy pojawia się ona nieco później i również później ustępuje (do 14 dnia życia). Stężenie bilirubiny u dziecka nie powinno przekraczać 12 mg/dl (15 mg/dl u wcześniaków, dla porównania norma stężenia bilirubiny u dorosłego to ok. 1,1 mg/dl).
Żółtaczka patologiczna u noworodka pojawia się już w pierwszej dobie życia, trwa dłużej niż do 10–14 dnia życia, a wartości stężenia bilirubiny są wyższe (> 17 mg/dl). Taka sytuacja wymaga głębszej analizy, diagnostyki oraz wdrożenia leczenia.

Sprawdź też: Jak odstawić dziecko od piersi? Sposoby

Jakie są objawy żółtaczki u noworodka (żółtaczki po porodzie)?

Żółte zabarwienie skóry u noworodka początkowo pojawia się na twarzy, następnie wraz ze wzrostem stężenia bilirubiny we krwi zaczyna przesuwać się w kierunku kończyn górnych i kolejno dolnych, na tej podstawie można mniej więcej ocenić stężenie bilirubiny u noworodka.

Poza zmienionym zabarwieniem skóry i twardówek (w przypadku żółtaczki fizjologicznej u noworodka) lekarz nie stwierdza żadnych nieprawidłowości. Jeżeli rodzic zauważy jakiekolwiek niepokojące zmiany w zachowaniu dziecka z żółtaczką, zmianę napięcia mięśni czy drgawki, wymaga ono niezwłocznej konsultacji lekarskiej, ponieważ symptomy te mogą oznaczać najgroźniejsze powikłanie żółtaczki noworodków tzn. żółtaczkę jąder podkorowych (bilirubina niesprzężona przechodzi przez niedojrzałą barierę krew-mózg, dostaje się więc do ośrodkowego układu nerwowego, powodując jego uszkodzenie). Na szczęście nie jest to zjawisko częste (stężenie bilirubiny musi być naprawdę wysokie, a rozpoznanie i leczenie bardzo opóźnione w czasie).
W chorobach wątroby czy dróg żółciowych można zauważyć tzw. odbarwione stolce u dziecka pozbawione domieszki żółci nadającej im kolor. Oznacza to, że nie dotarła ona do przewodu pokarmowego, np. z powodu niedrożności dróg wyprowadzających żółć z wątroby. Taki objaw powinien stanowić powód niezwłocznej wizyty u lekarza.

Żółtaczka noworodka – jakie są przyczyny przedłużającej się żółtaczki u dzieci?

Każdy przypadek żółtaczki u noworodka przebiegający inaczej niż żółtaczka fizjologiczna wymaga konsultacji lekarskiej, tak aby nie przeoczyć żadnej patologii i nie opóźniać leczenia – jeśli takowe okaże się konieczne.
Za wysoka bilirubina u noworodka przekraczająca granice fizjologii lub przedłużająca się żółtaczka mogą być spowodowane przez: karmienie piersią – jest to najczęstsza przyczyna przedłużającej się żółtaczki u dzieci; zazwyczaj nie ma konieczności odstawiania noworodka od piersi ani tym bardziej przepajania go wodą czy wodą z glukozą, wyjątek stanowią sytuacje, kiedy dopajanie dziecka jest konieczne, czyli w sytuacji odwodnienia, zakażenia, infekcje u dziecka, cukrzyca u matki, poród przedwczesny lub zbyt mała masa urodzeniowa dziecka,
konflikt serologiczny między matką a dzieckiem, kiedy to przeciwciała matki niszczą krwinki dziecka, powodując ich rozpad i uwolnienie dużych ilości bilirubiny, choroby wątroby czy dróg żółciowych u dziecka (np. zespół Gilberta, wirusowe zapalenie wątroby, zarośnięcie dróg żółciowych), niedoczynność tarczycy u dziecka, obecność krwiaków u dziecka, np. po traumatyzującym porodzie, są one źródłem rozpadających się erytrocytów.

Poziom bilirubiny u noworodka – jak wygląda badanie bilirubiny u noworodka?

Poziom bilirubiny u noworodka bada się, wykonując pomiar przezskórny (aby uniknąć pobierania krwi). Oczywiście można ją zastosować w przypadkach stężeń niewymagających żadnych interwencji. Może ona także stanowić pewną preselekcję pacjentów, którym jednak warto pobrać krew tradycyjnie.
Zazwyczaj badana jest bilirubina całkowita, możliwe jest jednak rozbicie jej na frakcje, czyli bilirubinę wolną – tę, która np. uwalnia się ze zniszczonych erytrocytów i wychwytywana jest przez wątrobą, by zostać połączoną z innym związkiem; oraz sprzężoną – czyli już połączoną (rozpuszczalną w wodzie, ta właśnie trafia do pęcherzyka żółciowego, a następnie do jelit). Badanie takie wykonuje się gdy np. podejrzewana jest patologia w zakresie wątroby, dróg żółciowych czy infekcja wrodzona lub gdy w badaniu lekarz stwierdzi powiększenie wątroby.

Sprawdź też: Szczepienie na wirusowe zapalenie wątroby typu B

Żółtaczka u dzieci – czy żółtaczka u noworodków wymaga leczenia?

Żółtaczka fizjologiczna u dziecka nie wymaga leczenia i mija samoistnie (do 10. dnia życia). Wskazania do włączenia leczenia żółtaczki niefizjologicznej nie są jednoznacznie określone, lekarze korzystają z normogramów. Na osi pionowej znajduje się stężenie bilirubiny całkowitej, a na poziomej – wiek dziecka (w godzinach). Pomaga to w ocenie wskazań do leczenia i ryzyka powikłań.

Metod leczenia żółtaczki niefizjologicznej jest kilka: fototerapia polegająca na naświetlaniu noworodka, najskuteczniejsze jest światło niebieskie, ułatwia ono – za pomocą licznych, skomplikowanych reakcji, wydalenie bilirubiny wraz z moczem i kałem, immunoglobuliny IgG podawane dożylnie, jeśli mamy do czynienia z procesem o tle immunologicznym, jak np. w konflikcie serologicznym, leki ułatwiające metabolizowanie bilirubiny w wątrobie, transfuzja wymienna krwi jest stosowana, jeśli inne metody zawiodą (jest to poważny zabieg prowadzony w jałowych warunkach, polega na usunięciu krwi krążącej, zawierającej nadmiar bilirubiny czy zniszczone krwinki, a także symultanicznym uzupełnieniu jej zgodną krwią od dawcy).