Martwicze zapalenie jelit u noworodka – choroba NEC. Objawy, leczenie, rokowania

Martwicze zapalenie jelit u noworodka – najważniejsze informacje

Martwicze zapalenie jelit u noworodka (ang. necrotizing enterocolitis) to jedno z powikłań, jakie niesie za sobą przedwczesny poród – jedynie w sporadycznych przypadkach jest ono diagnozowane u noworodków urodzonych w terminie. Im mniejszy wiek płodowy dziecka, tym większe prawdopodobieństwo jej wystąpienia, choć częstotliwość jej występowania nie przekracza 2,4 na 1000 urodzeń. U noworodków donoszonych diagnozowane jest ono stosunkowo wcześnie, bo już w 1 tygodniu życia, z kolei u wcześniaków objawy NEC pojawiają się zazwyczaj w 3 tygodniu życia. Większość objawów w przypadku martwiczego zapalenia jelit u noworodka wynika z ich niedokrwienia, co prowadzi do wystąpienia martwiczych zmian w błonie śluzowej jelit, głównie w końcowym odcinku jelita cienkiego oraz w obrębie kątnicy, z którymi niedojrzały jeszcze układ odpornościowy maluszka nie jest w stanie sobie poradzić. Jeżeli dodatkowo u dziecka pojawi się stan zapalny całego układu pokarmowego lub układu krążenia, zagrożenie dla życia dziecka jest jeszcze większe.

Czytaj również: Sposoby na kolkę u niemowlaka – co robić, kiedy niemowlę ma kolkę?

Czynniki ryzyka NEC

Jak już zostało wspomniane, martwicze zapalenie jelit rozwija się u noworodka zwykle w ciągu pierwszych kilku tygodni po porodzie. Niedotlenienie ściany jelit spowodowane różnymi czynnikami często prowadzi do ogniskowego obumierania ich błony śluzowej i powstania zmian martwiczych. Niestety, słaba motoryka przewodu pokarmowego i niewielka ilość wydzielanych u noworodków enzymów trawiennych powoduje częste zaleganie treści pokarmowej w jelitach. To idealne warunki do rozwoju bakterii, które przenikają przez uszkodzoną błonę śluzową w głąb organizmu dziecka, a jego niedojrzały układ immunologiczny nie jest w stanie tego zahamować.

Przeczytaj też: Pierwszy spacer z dzieckiem – jak się do niego przygotować?

Jakie są czynniki ryzyka martwiczego zapalenia jelit u noworodka? To przede wszystkim:

• wcześniactwo (im mniejszy wiek płodowy tym ryzyko jest większe),
• niedotlenienie okołoporodowe,
• mała masa urodzeniowa,
• sinicza wada serca,
• hipowolemia,
• przetrwały przewód tętniczy,
• krwawienie dokomorowe (IVH),
• policytemia,
• karmienie enteralne.

Zobacz też: Niedotlenienie okołoporodowe – przyczyny, objawy, leczenie

Objawy martwiczego zapalenia jelit u noworodka

W większości przypadków objawy NEC zależą od rozległości i nasilenia zmian martwiczych w obrębie jelit maluszka. W większości przypadków w pierwszej kolejności obserwowane są objawy ze strony przewodu pokarmowego, takie jak:

• tkliwość brzuszka,
• wzdęcia,
• wymioty,
• stolce z domieszką krwi,
• zasinienie powłok brzusznych,
• brak jakiejkolwiek perystaltyki jelit,
• wodobrzusze,
• zaleganie treści pokarmowej w sondzie żołądkowej.

Zobacz też: Co to jest zespół Patau?

Co ważne, objawy martwiczego zapalenia jelit rozwijają się nagle i nasilają się w krótkim czasie.

Wraz z rozwojem martwiczego zapalenia jelit u noworodka pojawiają się objawy uogólnionego stanu zapalenia, w tym przede wszystkim:

• apatia,
• zaburzenia termoregulacji,
• podwyższona temperatura ciała,
• zaburzenia oddychania i okresowe bezdechy,
• bradykardia,
• kwasica metaboliczna,
• objawy wstrząsu hipowolemicznego (skąpomocz, spadek ciśnienia, zaburzenia perfuzji).

Czytaj również: Wzdęcia u noworodka – przyczyny, objawy i sposoby na wzdęty brzuch u dziecka

Martwicze zapalenie jelit u noworodka – rozpoznanie i leczenie

W większości przypadków martwicze zapalenie jelit u noworodka diagnozowane jest jeszcze w trakcie pobytu na oddziale szpitalnym. W przypadku wcześniaków każdy z nich jest regularnie dokładnie badany przez specjalistę z zakresu neonatologii, który przy stwierdzeniu jakichkolwiek niepokojących objawów zleca wykonanie badań obrazowych, takich jak USG i RTG jamy brzusznej. Pozwalają one potwierdzić takie objawy radiologiczne jak:

• rozdęte pętle jelit,
• nieprawidłowe rozmieszczenie gazów jelitowych,
• odma śródścienna jelit czyli wystąpienie powietrza w ich ścianie,
• obecność powietrza w układzie żyły wrotnej,
• wolne powietrze pod przeponą i wzdłuż więzadła obłego wątroby.

W zależności od stopnia zaawansowania choroby stosuje się odpowiednie leczenie.

Najczęściej wykorzystywana jest 5-stopniowa skala oceny wg Bella, w której wyróżnia się następujące stadia kliniczne:

1. podejrzenie NEC – gdy występują objawy kliniczne, bez objawów radiologicznych;
2. potwierdzenie NEC – gdy objawom klinicznym towarzyszy śródścienna odma widoczna na zdjęciu rentgenowskim;
3. późny NEC – gdy u dziecka dodatkowo pojawiają się objawy wstrząsu;
4. zagrażająca perforacja ściany jelit;
5. perforacja ściany jelit.

Jak wygląda leczenie martwiczego zapalenia jelit u noworodka? W dużej mierze zależy ono od stopnia rozwoju choroby. W większości przypadków ma ono jednak jedynie charakter zachowawczy i opiera się na odstawieniu żywienia doustnego oraz poprawie stanu ogólnego maluszka.

Przeczytaj też: Powikłania po COVID-19 u dzieci

Działania jakie trzeba podjąć by zapobiec jego dalszemu rozwojowi to:

• wyrównanie kwasicy przy zapewnieniu prawidłowego dopływu tlenu oraz użyciu środków farmakologicznych, a także w razie konieczności podłączenia do respiratora;
• wyrównanie zaburzeń glikemii i zaburzeń elektrolitowych za pomocą kroplówek;
• odbarczenie przewodu pokarmowego i wprowadzenie całkowitego żywienia pozajelitowego;
• antybiotykoterapia mająca na celu zapobiegnięcie zakażeniu ogólnoustrojowemu.

W sytuacji, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych rezultatów i objawy otrzewnowe, a wraz z nimi ryzyko perforacji jelit narasta, konieczne jest wdrożenie leczenia chirurgicznego. W tym celu przeprowadzana jest laparotomia, w trakcie której możliwe jest zszycie miejsca perforacji, wycięcie zmian martwiczych i zespolenie końców jelit. Czasem jednak zdarza się, że u dziecka występuje zagrażający życiu stan septyczny. Wtedy lekarze mogą zdecydować o enterostomii, czyli wyłonieniu jelita, co zwiększa szanse przeżycia i pozwala na wykonanie zespolenia gdy zmiany w błonie śluzowej jelit ulegną wygojeniu.

Czasem zdarza się, że stan ogólny dziecka jest zbyt ciężki by przeprowadzić operację. Wtedy przeprowadzany jest drenaż otrzewnowy, pozwalający ustabilizować stan małego pacjenta.

Rokowania w przypadku NEC

Im wcześniej zostanie zdiagnozowane NEC i podjęte odpowiednie działania, tym większa szansa na zapobiegnięcie dalszemu rozwojowi zmian martwiczych i powrót dziecka do zdrowia. Późne wykrycie martwiczego zapalenia jelit zdecydowanie pogarsza rokowania. Choć leczenie operacyjne pozwala w krótkim czasie poprawić stan dziecka i zwiększyć szanse na przeżycie, w jego przypadku również mogą wystąpić różnego rodzaju powikłania, takie jak:

• zrosty,
• zaburzenia wchłaniania,
• zespół krótkiego jelita,
• zakażenia,

To właśnie z tego względu uznaje się, że martwicze zapalenie jelit obciążone jest śmiertelnością na poziomie 30-50%.