Wnętrostwo u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie, kiedy operować?

Niezstąpienie jąder u niemowląt – jakie są przyczyny?

Zstępowanie jąder to ich przesuwanie się z jamy brzusznej, gdzie powstały, do moszny. Jądra powinny się w niej znajdować już w momencie narodzin, ale zdarza się, że następuje to po urodzeniu. Bywa też, że jądro ma początkowo tendencję do „wędrowania”.

Czasem ten proces „wędrówki” zostaje przerwany w niewłaściwym momencie i jądro (lub jądra) zamiast w worku mosznowym znajdują się w pachwinie (kanale pachwinowym) lub w jamie brzusznej. Sytuacja taka występuje u 1—3 proc. procent noworodków urodzonych o czasie. Dużo częściej mamy do czynienia z wnętrostwem u wcześniaków.

Niezstąpienia jądra u niemowlaka może być spowodowane czynnikami rodzinnymi (genetycznymi), małą urodzeniową masą ciała, niedojrzałością jądra, paleniem tytoniu przez matkę w trakcie trwania ciąży, stosowaniem leków przeciwbólowych z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych lub narażeniem na estrogeny w ciąży.

Rzadką przyczyną nieobecności obu jąder w mosznie u dziecka może być wrodzony przerost nadnerczy (WPN) , w którego kierunku od niedawna prowadzi się badania przesiewowe w oddziałach noworodkowych.

Przeczytaj też: Spuchnięty siusiak u dziecka – przyczyny

Wnętrostwo u niemowląt – czy jądro u dziecka może zstąpić samo?

U większości z chłopców, u których pediatra po urodzeniu stwierdził brak jądra w mosznie albo zatrzymanie jądra w kanale pachwinowym, dojdzie do samoistnego zstąpienia jąder w ciągu pierwszego roku życia (najczęściej do 6. miesiąca życia). Bardzo rzadko zdarza się, aby jądra zstąpiły do moszny samodzielnie po tym czasie.

Dlatego do specjalisty (chirurga dziecięcego lub urologa) powinni być kierowani rodzice z dziećmi, które ukończyły 6. miesiąc życia (u wcześniaków 6. miesiąc wieku skorygowanego) i u których nadal nie stwierdza się obu jąder w mosznie.

Sprawdź też: Załupek u dziecka

Jądra wędrujące czy jądra niezstąpione u niemowlaka?

Możemy mieć do czynienia z sytuacją, w której jedno lub oba jądra są stale nieobecne w mosznie (wnętrostwo u niemowlaka, jądra niezstąpione) lub okresowo wędrują w górę i w dół kanału pachwinowego, tak że czasem są obecne w mosznie, a czasem nie (jądro wędrujące u niemowlaka).

Doświadczony lekarz podczas badania potrafi odprowadzić „wędrujące” jądro do moszny i jądro to pozostanie przez jakiś czas w mosznie (aż do wzbudzenia odruchu nazywanego nosidłowym, który uniesie je z powrotem do kanału pachwinowego).

W takiej sytuacji do trwałego zejścia jąder do moszny może dojść dopiero w okresie dojrzewania i uważa się, że w tym wypadku zaniechanie operacji to bezpieczne rozwiązanie. Chłopcy, u których stwierdza się wędrujące jądra u dziecka powinni być badani przez lekarza (łącznie z badaniem jąder) przynajmniej raz w roku.

Wnętrostwo u niemowlaka – jakie badania?

Obecność jądra w mosznie u dziecka najlepiej sprawdzać podczas kąpieli, kiedy malec leży w cieple i jest rozluźniony. Pod wpływem zimna lub stresu (np. w gabinecie lekarskim) zdarza się, że jądro wędruje i znika z moszny. Jeżeli w kąpieli wyczuwasz obydwa jądra w mosznie, nie ma powodów do niepokoju. Wnętrostwo wtórne u niemowlaka (tj. cofnięcie się jądra z moszny na stałe) jest niezwykle rzadkie.

Badaniem przesiewowym jest badanie palpacyjne (badanie dotykiem), w trakcie którego lekarz nie stwierdza obecności jednego lub obu jąder w worku mosznowym. W następnej kolejności, za pomocą badania dotykiem, będzie starał się ustalić, czy jądro znajduje się w kanale pachwinowym, zachyłku lub jamie brzusznej (wnętrostwo prawdziwe). Jądro może się również znajdować w nieprawidłowej pozycji, niezwiązanej z drogą jego naturalnego zstępowania – określane jest to jako ektopia jądra.

Badanie USG najczęściej nie jest potrzebne do postawienia prawidłowego rozpoznania. Jeśli jądro jest niewyczuwalne w badaniu dotykiem, a wykonane badanie USG nie pozwoli na zlokalizowanie go w kanale pachwinowym, to zakłada się, że znajduje się ono w jamie brzusznej i konieczna jest wtedy dalsza diagnostyka.

Złotym standardem postępowania w takiej sytuacji jest wykonanie zwiadowczej operacji jamy brzusznej (często laparoskopowej), w trakcie której chirurg może ustalić obecność jądra i jego położenie, a także wykonać orchidopeksję (zabieg operacyjny, polegający na sprowadzeniu jądra do moszny). Zatem operacja jest nie tylko standardem diagnostycznym, ale także leczniczym.

Zobacz również: Stulejka u dziecka – co to jest, jak wygląda, jakie ma objawy i jak leczyć?

Niezstąpione jądro u niemowlaka – leczenie wnętrostwa

O istnieniu i sposobach leczenia wnętrostwa zadecyduje lekarz chirurg. Leczenie podejmuje się zwykle nie wcześniej niż przed skończeniem pierwszego roku życia dziecka.

Stosuje się leczenie hormonalne i/lub chirurgiczne. Rokowanie jest bardzo dobre, w ponad 90 proc. przypadków możliwe jest całkowite wyleczenie wnętrostwa.

Warto zwrócić uwagę na obecność jąder w mosznie u dziecka, jako że nieleczone wnętrostwo jest kwestią nie tylko wyglądu. Zwiększa ryzyko wystąpienia schorzeń takich jak skręt jądra czy rak jądra i może być przyczyną niepłodności mężczyzny. Dlatego nie jest wskazane zbyt długie odwlekanie leczenia.

W przypadku jądra zlokalizowanego w kanale pachwinowym (jądro kanałowe), konieczne jest operacyjne sprowadzenie jądra do worka mosznowego. Zabieg polega najczęściej na nacięciu skóry nad kanałem pachwinowym (w pachwinie) i przemieszczeniu jądra do pożądanej lokalizacji. W 95 proc. przypadków taki zabieg powoduje trwałe pozostanie jądra w mosznie. Zabieg operacyjny powinien być wykonany między 12. a 18. miesiącem życia dziecka. Taki czas wykonania zabiegu pozwala w większości przypadków na prawidłowe podjęcie w przyszłości funkcji rozrodczych i uniknięcie powikłań (czytaj poniżej).

W niektórych, bardzo rzadkich przypadkach, istnieje również możliwość stymulacji hormonalnej jądra w celu jego samodzielnego przemieszczenia się w dół kanału pachwinowego do moszny. Polega ona na podaniu pacjentowi hormonu gonadotropiny kosmówkowej (hCG) oraz gonadoliberyny (GnRH) — czasami obu, a czasem tylko jednego z leków. Skuteczność takiego postępowania jest jednak niższa niż operacji — tylko u 15 proc. chłopców poddanych temu leczeniu jądra długotrwale pozostają w mosznie. Badania sugerują, że jeden z hormonów podawanych w tym schemacie leczenia (hCG) może negatywnie wpływać na tworzenie plemników, dlatego wiele towarzystw lekarskich nie zaleca takiego postępowania we wnętrostwie.

Chłopiec po operacji niezstąpionych jąder powinien być badany co 12 miesięcy w celu oceny, czy jądra nadal pozostają w mosznie. U niewielkiego procenta chłopców może dojść do sytuacji, w której jądro wędruje w górę kanału pachwinowego (jądro wstępujące). Do takiej sytuacji dochodzi najczęściej w 8. lub 9. roku życia chłopca.

Wnętrostwo — jakie są powikłania?

Leczenie niezstąpionego jądra u niemowlaka jest niezwykle ważne, ponieważ brak odprowadzenia jądra do moszny w odpowiednim czasie może przyczynić się do rozwoju bardzo groźnych powikłań. Zaliczamy do nich m.in. bezpłodność i raka jądra.

• Zmniejszoną płodność lub bezpłodność — w niezstąpionym jądrze dochodzi do nieprawidłowej produkcji plemników, a co za tym idzie do nieprawidłowej płodności lub nawet bezpłodności. Dzieje się tak dlatego, że dla optymalnej produkcji plemników wymagana jest temperatura niższa niż temperatura wewnątrz brzucha. W przypadku zatrzymania jądra w brzuchu lub kanale pachwinowym, wyższa temperatura ciała upośledza produkcję prawidłowych plemników już od ukończenia 1. roku życia.

• Złośliwe nowotwory jąder — jądro niezstąpione u niemowlaka jest udowodnioną przyczyną rozwoju złośliwych nowotworów jąder. Zabieg operacyjny sprowadzenia jądra do moszny pozwala przede wszystkim na łatwiejsze obserwowanie jądra w przyszłości, a w przypadku rozwijania się nieprawidłowości (powiększenie jądra, pojawienie się bólu, zmiana konsystencji lub kształtu jądra ) szybką interwencję chirurgiczną.

Może Cię zainteresować: Nietypowy kolor moczu u dziecka