Sepsa (z łac. sepsis), inaczej posocznica, to specyficzna reakcja organizmu na zakażenie. Sepsą nie można się zarazić - można zarazić się bakteriami lub grzybami, które mogą doprowadzić do sepsy. Najczęściej przyczyną sepsy są infekcje w obrębie jamy brzusznej, zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i infekcje układu moczowego, lecz u osób predysponowanych może ją wywołać każde inne zakażenie. Najczęściej jest to zakażenie bakteryjne - bakterie są odpowiedzialne za 75-85% przyczyn sepsy. Praktycznie wszystkie poznane bakterie mogą wywołać posocznicę.

Do sepsy najczęściej dochodzi w szpitalach, na oddziałach intensywnej terapii. Dzieje się tak ze względu na ciężki stan chorych oraz liczbę różnych procedur medycznych i wykonywanych zabiegów. Poza szpitalem sepsa dotyka głównie dzieci i młodzież oraz osoby starsze i osłabione.

Szczególnie narażone są osoby przebywające przez długi okres w dużych skupiskach ludzkich, takich jak żłobki, przedszkola, szkoły, koszary, więzienia itp. Bakterie meningokokowe nie są w stanie przeżyć poza organizmem osoby chorej - do zakażenia potrzebny jest częsty bezpośredni kontakt osób chorych.

W początkowym okresie objawami sepsy są:

• czynność serca powyżej 90 uderzeń na minutę
• temperatura ciała poniżej 36°C lub powyżej 38 °C
• częstość oddechów spontanicznych powyżej 20 na minutę
• liczba leukocytów we krwi poniżej 4000 komórek w mm³ lub powyżej 12000 komórek w mm³
• niewydolności określonych narządów i układów w przypadku braku lub nieodpowiedniego leczenia pojawiają się objawy niewydolności określonych narządów i układów.

Dodatkowo mogą być obecne objawy określonego zakażenia, np. zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych:

U niemowląt:

• gorączka
• brak apetytu
• wymioty
• biegunka
• rozpaczliwy płacz, kwilenie
• rozdrażnienie
• odgięcie głowy do tyłu
• pulsujące ciemiączko
• senność
• wybroczyny na skórze

U starszych dzieci i dorosłych:

• gorączka
• wymioty
• ból głowy
• sztywność karku
• światłowstręt
• senność
• bóle stawów
• drgawki

Obecnie uważa się, że do rozpoznania sepsy nie jest konieczne stwierdzenie obecności bakterii we krwi. Dodatnie posiewy są stwierdzane jedynie w 20-40% przypadkach ostrej sepsy.

Diagnozę stawia się na podstawie objawów i badań mikrobiologicznych. Niestety nie ma jednego badania, które pozwalałoby jednoznacznie określić zaistnienie sepsy.

Leczenie sepsy jest trudne i odbywa się wyłącznie w szpitalu. W leczeniu stosuje się wstępne postępowanie przeciwwstrząsowe (przetaczanie płynów), antybiotykoterapię, usunięcie ogniska zakażenia, kortykoterapię, preparaty krwiopochodne i inne. Niestety zdarzają się przypadki śmiertelne, szczególnie, gdy diagnoza została postawiona zbyt późno.

Nie istnieje szczepionka, która zabezpieczałaby przed wystąpieniem sepsy. Szczepienia mogą jedynie zmniejszyć częstość infekcji, które mogą doprowadzić do posocznicy, a co za tym idzie do sepsy (np. szczepionka przeciwko Neisseria meningitidis, czyli meningokokom, wywołującym zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych).

Posocznica meningokokowa

W sepsie wywołanej przez meningokoki można zaobserwować dodatkowe objawy: bóle głowy i gorączka nasilają się, chory nie może swobodnie poruszać głową w przód i w tył, pojawia się sztywność karku, odrętwienie, oszołomienie i zakłócenia świadomości, a w końcu dochodzi do śpiączki. U ok. 10 - 50%  pacjentów pojawiają się wybroczyny na skórze, które nie ustępują pod naciskiem (można wykonać tzw. "test szklanki" - czyli przyłożyć szklankę do ciała i zobaczyć, czy pod wpływem nacisku plamy na skórze zbledną). Konieczne jest leczenie szpitalne.