Refluks u niemowlaka – objawy, przyczyny, leczenie refluksu żołądkowo-przełykowego

Co to jest refluks?

Refluks u niemowląt jest często spotykaną dolegliwością w tej grupie wiekowej. Główną jego przyczyną jest niedojrzałość motoryki przewodu pokarmowego. Dlatego wraz z wiekiem, a więc i wraz z dojrzewaniem tej struktury, refluks przełykowy mija samoistnie. Najczęściej około 12. miesiąca życia.

Refluks żołądka manifestuje się najczęściej ulewaniem i wymiotami u niemowlaka. Dodatkowo mogą występować kaszel, chrząkanie oraz powikłania refluksu – zapalenie oskrzeli, ucha czy zatok. Istnieje kilka sytuacji, które predysponują do wystąpienia refluksu u niemowląt, np. wcześniactwo. W większości przypadków lekarz stawia diagnozę refluksu żołądkowo-przełykowego na podstawie wywiadu zebranego z rodzicem. Leczenie jest głównie zachowawcze i obejmuje odpowiednią modyfikację żywienia, terapię ułożeniową, czasem zastosowanie odpowiednich leków na refluks.

Przeczytaj też: Ulewanie u noworodka i niemowlaka – co robić?

Refluks żołądkowo-przełykowy – przyczyny refluksu u niemowląt

Definicja refluksu żołądkowo-przełykowego podaje, że jest to bierne cofanie się, zarzucanie treści żołądkowej do przełyku. W warunkach prawidłowych brak jest zarzucania treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Jeśli refluks u dziecka lub osoby dorosłej prowadzi do znacznych dolegliwości oraz do powikłań, wówczas używa się terminu choroba refluksowa przełyku.

Refluks u dzieci, szczególnie u niemowląt, jest często spotykaną dolegliwością. Można go podzielić na fizjologiczny i patologiczny. Fizjologiczny refluks wynika z niedojrzałości motoryki przewodu pokarmowego oraz nieskuteczności mechanizmów antyrefluksowych, między innymi, z niedostatecznie rozwiniętego mięśnia zwieracza dolnego przełyku. Mięsień ten osiąga prawidłową budowę i właściwe napięcie zazwyczaj około 3. miesiąca życia (najpóźniej do 18. miesiąca życia).

Przyczyną refluksu u niemowlaka jest także stosunkowo mała objętość żołądka w porównaniu do objętości przyjmowanego pokarmu. Objawy refluksu spowodowane czynnikami fizjologicznymi mijają samoistnie (między pierwszym a drugim rokiem życia).

Zdecydowanie rzadziej spotykaną przyczyną choroby refluksowej jest tak zwana przepuklina rozworu przełykowego. Wada ta polega na przemieszczeniu się części bliższej żołądka do klatki piersiowej (powyżej przepony).

Zobacz też: Co wyróżnia smoczki BIBS?

Refluks u niemowlaka – czynniki ryzyka

Istnieje kilka czynników, których obecność wiąże się z większym ryzykiem wystąpienia refluksu i ulewania u niemowalaka. Są to:

• mukowiscydoza,
• znaczne deformacje kręgosłupa,
• mózgowe porażenie dziecięce,
• wcześniactwo,
• otyłość.

Objawy refluksu u niemowląt mogą wiązać się również z wadami wrodzonymi przewodu pokarmowego (np. przetoką przełykowo-tchawiczą, przerostowym zwężeniu odźwiernika).

Refluks – objawy u noworodka i niemowląt – wymioty i ulewanie

Objawy refluksu przełyku u dziecka karmionego piersią i butelką nie różnią się. Można podzielić je na przełykowe i pozaprzełykowe.

Kiedy dziecko ma refluks objawy przełykowe to przede wszystkim ulewania u noworodka i wymioty. Ulewania to najczęstszy objaw refluksu u najmłodszych dzieci. Jeśli refluks przełykowy jest bardzo nasilony i niemowlę ulewa chlustająco, po każdym lub po większości karmieniach, wówczas może towarzyszyć słaby przyrost masy ciała. Dodatkowo niemowlę może być niespokojne podczas karmienia lub przyjmować odgięciową pozycję ciała.

Do objawów pozaprzełykowych należy przewlekłe zapalenie oskrzeli u niemowląt oraz rozstrzenie oskrzeli. Z objawów laryngologicznych mogą pojawić się przewlekły kaszel kaszel reflukoswy jest uporczywy i przewlekły), chrząkanie, nawracające zapalenie krtani oraz gardła. Nierzadko refluks może prowadzić do uporczywych zapaleń ucha czy zatok.

Objawy refluksu żołądka należy niezwłocznie skonsultować z lekarzem. Ulewanie i wymioty u niemowlaka mogą doprowadzić do groźnego w skutkach odwodnienia.

Jak rozpoznać, że niemowlę ma refluks?

U niemowląt do zdiagnozowania niepowikłanego refluksu przełykowego często wystarczy odpowiednio zebrany przez lekarza wywiad.

Możemy jednak się spotkać z refluksem u niemowląt bez ulewania i wymiotów – czyli bez charakterystycznych objawów. Niemowlę może wtedy manifestować refluks poprzez niepokój podczas karmienia, odgięciową pozycję ciała, męczący kaszel czy chrząknie.

Mówimy wtedy o refluksie ukrytym u niemowlaka. Do diagnostyki takiego utajonego refluksu służy wówczas 24-godzinne badanie pH-metryczne. Należy jednak podkreślić, że utajony refluks występuje częściej u dzieci starszych i dorosłych niż u niemowląt.

Poszerzona diagnostyka jest wskazana, gdy występują tak zwane objawy alarmujące u dziecka z refluksem przełykowym. Do objawów alarmujących należą: wymioty treścią żółciową lub krwistą, znaczna niedokrwistość (morfologia krwi), powiększenie wątroby lub śledziony, znaczne rozdęcie brzucha, zachłyśnięcia, początek objawów powyżej 6 miesiąca życia, znaczne niedożywienie, a także utrzymywanie się objawów powyżej 2 roku życia.

Jak leczyć refluks u niemowlaka?

Po przeprowadzeniu wywiadu i ewentualnych badań, lekarz ustali, co na refluks będzie najlepsze w przypadku danego dziecka. W leczeniu refluksu, aby pomóc niemowlakowi, należy ściśle stosować się do zaleceń specjalisty.

Refluks – dieta

U niemowląt karmionych mlekiem modyfikowanym z uporczywymi wymiotami można zastosować hydrolizat o znacznym stopniu hydrolizy przez 2-4 tygodni. Jeśli objawy ustępują, kontynuować karmienie hydrolizatem. Jeśli natomiast występuje refluks u niemowalaka karmionego piersią, zaleca się próbę eliminacji mleka krowiego i białek jaja kurzego z diety matki. Białka te mogą przenikać do mleka matki i uczulać niemowlę, dając objawy refluksu przełykowego.

Zaleca się także zagęszczanie pokarmu przez dodawanie do odciągniętego mleka matki specjalnych preparatów dostępnych w aptece lub stosowanie gotowych zagęszczonych mieszanek (tzw. mleka AR – antyrefluksowe). Uważa się, że takie postępowanie zmniejsza częstość wymiotów u niemowlaka z refluksem.

Terapia ułożeniowa – sposób na spokojny sen

W czasie refluksu u niemowlaka sen wymaga szczególnej kontroli. Zaleca się układać niemowlę do snu w pozycji na plecach. Układanie niemowlaka do snu w pozycji na brzuchu zwiększa ryzyko tzw. nagłego zgonu łóżeczkowego (SIDS). Dziecko może być układane na brzuchu zaraz po karmieniu, jednak musi wtedy być pod obserwacją rodzica, opiekuna.

Leki na refluks – co podać niemowlakowi?

Leczenie farmakologiczne zarezerwowane jest dla niemowląt z nasilonymi objawami reflusku żołądka i jego powikłaniami. Wśród stosowanych leków znajdują się leki zmniejszające kwaśność soku żołądkowego (inhibitory pompy protonowej).

Leczenie chirurgiczne choroby refluksowej

Wdrażane, gdy przyczyną refluksu jest wada wrodzona lub nabyta przewodu pokarmowego niemowląt (np. przepuklina rozworu przełykowego). Leczenie operacyjne stosuje się także, gdy choroba refluksowa jest uciążliwa, daje dużo powikłań i nie ustępuje mimo leczenia zachowawczego.