Krzywica – przyczyny, objawy, leczenie, zapobieganie krzywicy u dzieci

Co to jest krzywica?

Krzywica to choroba rozwijająca się w wieku dziecięcym, najczęściej między 3. a 18. miesiącem życia dziecka. Choroba wynika z zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej w organizmie dziecka i polega na nieprawidłowej mineralizacji kości oraz chrząstki, co przekłada się na nieprawidłowy rozwój układu kostno-szkieletowego oraz zaburzenia wzrastania.

Uważa się, że krzywica u dzieci spowodowana była głównie niedoborem witaminy D. Obecnie, w wyniku wprowadzenia kilkadziesiąt lat temu profilaktyki antykrzywiczej polegającej na suplementacji witaminy D u niemowląt i małych dzieci, krzywica z niedoboru witaminy D (tzw. krzywica niedoborowa) występuje w Polsce sporadycznie.

Innym typem krzywicy u dzieci, związanym z zaburzeniem gospodarki fosforanowej, jest krzywica hipofosfatemiczna. Niektóre postacie krzywicy mogą mieć podłoże genetyczne. W związku z tym, że objawy krzywicy dotyczą przede wszystkim kości rosnących, krzywica u dorosłych oraz młodzieży właściwie nie rozwija się. Odpowiednikiem podobnych zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej w tej grupie wiekowej jest osteomalacja.

Przyczyny krzywicy

Przyczyną krzywicy niedoborowej jest głównie nieprawidłowy bilans wapnia w organizmie lub niedobór witaminy D bądź zaburzenia jej funkcji. Wapń w organizmie dziecka odgrywa niezwykle istotną rolę. Jest ona podstawowym budulcem kości i zębów, oprócz tego bierze udział w krzepnięciu krwi, skurczu mięśni, budowie niektórych enzymów i hormonów. U dzieci wapń odpowiada za mineralizację niedojrzałej jeszcze kości, co przekłada się na zapewnienie jej prawidłowej budowy i rozwoju.

W utrzymaniu optymalnej gospodarki wapniowo-fosforanowej niezbędne jest zapewnienie odpowiedniego stosunku wapnia do fosforu w diecie. Duży wpływ na wchłanianie wapnia i fosforu z jelita cienkiego, a przez to na regulację gospodarki wapniowo-osforanowej, ma witamina D. Jako że wapń jest pierwiastkiem ważnym w całościowym funkcjonowaniu organizmu, a jego rola nie ogranicza się jedynie do budowy kości, w przypadku niedoboru wapnia w organizmie, jest on niejako „odbierany” z tych miejsc, w których jest go więcej, czyli z kości, i przekazywany do innych komórek organizmu.

Doprowadza to do zaburzenia mineralizacji kości i powstania objawów charakterystycznych dla krzywicy. Organizm czerpie witaminę D z pożywienia, a także potrafi ją wytworzyć pod wpływem promieni słonecznych. Dlatego ma terenach bardziej nasłonecznionych rzadziej rozpoznaje się krzywicę kości u dziecka.

Objawy krzywicy – jak rozpoznać, że dziecko ma krzywicę?

Krzywica u niemowląt i mniejszych dzieci rozwija się częściej niż u starszych maluchów. Zaawansowana postać choroby wykazuje szereg charakterystycznych objawów. Wiążą się one z nadmiernym tworzeniem osteoidu w okolicy rosnącej kości (chrząstki wzrostowej) oraz miękkością odwapnionej tkanki kostnej.

Krzywica u niemowlaka objawia się przede wszystkim zaburzeniami układu kostno-szkieletowego, wyrzynania zębów oraz zahamowaniem wzrastania. Krzywica u noworodka może manifestować się rozmiękaniem kości potylicy. Związane z chorobą zmiany kostne klatki piersiowej czy kręgosłupa określane czasem przez rodziców, jako krzywica żeber i krzywica kręgosłupa mogą zostać uwidocznione w obrazie radiologicznym. Objawem uogólnionego osłabienia napięcia mięśniowego jest tzw. żabi brzuch u niemowlaka.

Objawy krzywicy to przede wszystkim:

• zaburzenia wzrastania,
• zmniejszone napięcie mięśniowe,
• rozmiękanie kości potylicy,
• spłaszczenie potylicy,
• zniekształcenia kości kończyn dolnych – koślawe kolana lub kolana szpotawe,
• opóźnione zarastanie ciemiączka,
• skrzywienie kręgosłupa,
• płaska miednica,
• bruzda Harrisona (wciągnięcie żeber),
• bransolety krzywicze (zgrubienie przynasad kości, dotyczy zwłaszcza kości łokciowej i promieniowej),
• różaniec krzywiczy (zgrubienie połączeń kostno-chrzęstnych żeber),
• garb krzywiczy,
• tężyczka,
• krzywica klatki piersiowej (kurza klatka piersiowa, lejkowata klatka piersiowa, dzwonowata klatka piersiowa),
• żabi brzuch, brzuch krzywiczy (wiotkie powłoki brzuszne).

Krzywica u dziecka – zapobieganie i leczenie

Spożywanie odpowiedniej ilości witaminy D i wapnia zapobiega rozwojowi krzywicy niedoborowej. Duże ilości witaminy D zawierają tłuste ryby, tran oraz wątroba. Witamina ta może być również syntetyzowana w skórze pod wpływem promieniowania ultrafioletowego. Profilaktyka krzywicy u dzieci opiera się przede wszystkim na suplementacji witaminy D. W aptece dostępna jest witamina D w kroplach.

Witamina D dla dziecka musi być podawana w odpowiedniej dawce. Noworodki donoszone powinny przyjmować 400 jm./dobę tej witaminy już od pierwszych dni życia. Witamina D dla noworodka urodzonego przedwcześnie może być podawana w nieco wyższej dawce 400–800 jm./dobę, do czasu osiągnięcia odpowiedniego wieku. Niemowlęta karmione piersią również powinny otrzymywać dawkę 400jm/dobę. Natomiast witamina D dla niemowlaka karmionego mlekiem modyfikowanym musi być podawana z uwzględnieniem zawartości witaminy w diecie (optymalną ilość witaminy zawiera ok. 1000 ml mleka początkowego i 700–800 ml mleka następczego).

U dzieci starszych, od pierwszego do osiemnastego roku życia witamina ta powinna być dostarczana z pokarmem oraz w preparatach farmaceutycznych od października do marca w dawce 400 jm./dobę. Dzieci otyłe mogą mieć nieco większe zapotrzebowanie.

Leczenie krzywicy niedoborowej opiera się na zastosowaniu witaminy D w większych dawkach.