Gruźlica – objawy choroby, zapobieganie zarażeniu i leczenie

Polska jest w europejskiej czołówce jeśli chodzi o liczbę zachorowań na gruźlicę. Co roku zapada na nią w naszym kraju ponad 8 tys osób. Wprawdzie w dzisiejszych czasach gruźlica rzadko jest przyczyną śmierci, ale to nie znaczy, że można ją lekceważyć. Jest to bowiem niebezpieczna i podstępna choroba. Nie dotyczy już tylko osób żyjących w skrajnie złych warunkach, ale także tych, które intensywnie poświęcają się pracy zawodowej, zestresowanych, osłabionych dietami i złym odżywianiem czy trybem życia. Ostatnio częściej mieszkańców miast niż wsi. Także dzieci.

Co to jest gruźlica?

Gruźlica jest zakaźną chorobą bakteryjną. Wywołują ją prątki gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis). Najczęściej atakują płuca, rzadziej układ nerwowy, limfatyczny (gruźlica węzłów chłonnych), czy kości i stawy.

Szacuje się, że 1/3 ludzi jest nosicielami gruźlicy, ale zachoruje na nią 5 - 10 procent. Utajona nie jest zaraźliwa i nie daje żadnych objawów, ale trzeba pamiętać, że może się rozwinąć w gruźlicę pełnoobjawową. U osób zakażonych ryzyko rozwoju choroby utrzymuje się przez całe życie (choroba może zaatakować na przykład wtedy, kiedy organizm będzie osłabiony inna poważną chorobą), jednak jest ono najwyższe w ciągu pierwszych 2 lat od zakażenia.

Przeczytaj również: Jak przetrwać upały w ciąży?

Jak się można zarazić?

Gruźlica aktywna (tylko ona jest zaraźliwa) szerzy się drogą kropelkową. Do zakażenia może więc dojść podczas kontaktu z chorym człowiekiem lub zwierzęciem (chorują m.in. koty, psy i bydło). Szacuje się, że jedna prątkująca i nieleczona osoba zaraża rocznie około 10-15 osób. Innym sposobem zakażenia może być picie wody z prątkami lub spożywanie niepasteryzowanych produktów mlecznych pochodzących od zarażonego bydła oraz mięsa, ale tylko surowego. Prątki należą do bakterii wyjątkowo opornych na wysuszanie i mogą przeżyć długie miesiące w cząsteczkach kurzu. Natomiast są wrażliwe na działanie promieniowania ultrafioletowego oraz wysoką temperaturę. Gotowanie, czy pasteryzacja szybko zabijają prątki.

Przeczytaj również: Krztusiec – przyczyny, objawy, leczenie

Najbardziej podatne na zarażenie gruźlicą są:

• osoby z osłabioną przez inne choroby odpornością (np. przez nowotwory, cukrzycę, czy HIV),
• osoby przyjmujące niektóre leki np. immunosupresyjne czy kortykosteroidy,
• osoby żyjące w silnym stresie,
• osoby zaniedbane (przez złą dietę, głodówki, niehigieniczny tryb życia, używki, złe warunki życia, biedę),
• krewni lub opiekunowie osób chorych na gruźlicę,
• osoby starsze,
• dzieci (one mogą zakazić się gruźlicą także przez mleko matki).

Matki często obawiają się, że dziecko, które ciągle choruje na zapalenie oskrzeli będzie bardziej podatne na gruźlicę. Na szczęście nie jest to prawda, bo choroby oskrzeli czy płuc nie ułatwiają zachorowania na gruźlicę.

Wszystko to dotyczy gruźlicy płuc bo gruźlica innych organów zwykle nie jest zakaźna.

Szczepionka przeciwko gruźlicy stosowana u niemowląt daje ochronę przed zachorowaniem, choć nie jest ona skuteczna w 100 procentach. Skuteczność szczepionki BCG (czyli używanej u nas szczepionki przeciwko gruźlicy) szacuje się na ok 80%. W fazie badań klinicznych są już nowe typy szczepionek DNA (zawierające geny) i prawdopodobnie będą one dostępne już za kilka lat.

Jakie są objawy gruźlicy?

Bardzo rzadko choroba ma gwałtowny początek. Jej rozwój jest powolny, a we wczesnych stadiach nie występują typowe objawy. Na późniejszym etapie najczęstszym objawem jest uporczywy, trwający ponad 3 tygodnie, kaszel. Może mu towarzyszyć odkrztuszanie śluzowo-ropnej wydzieliny (w późniejszym stadium może pojawić się krew). Inne objawy, które powinny cię zaniepokoić i skłonić do wizyty u lekarza to:

• przedłużający się brak apetytu;
• utrata masy ciała;
• stany podgorączkowe i gorączka (głównie w godzinach popołudniowych i wczesnowieczornych);
• nocne poty;
• ogólne osłabienie organizmu;
• utrzymujące się objawy grypopodobne;
• powiększenie węzłów chłonnych;
• senność;
• zmęczenie nawet po niewielkim wysiłku;
• utrzymujące się bóle stawów czy przykurcze mięśni.

Ponieważ lekarze spotykają się z tą chorobą stosunkowo rzadko, często mają problem z prawidłową diagnozą, i leczą chorego na zapalenie oskrzeli, płuc lub alergię. Żeby potwierdzić gruźlicę należy wykonać badanie bakteriologiczne (tzw. posiew). Zdjęcie rentgenowskie to za mało, bo na nim gruźlicę łatwo pomylić z innymi chorobami.

Gruźlica u dzieci

U dzieci gruźlica często jest trudna do rozpoznania, bo zwykle nie przybiera postaci płucnej tylko atakuje inne organy. Dzieci do 12. roku życia nie są więc źródłem zakażenia ponieważ nie prątkują.

Trzy najważniejsze sposoby ograniczenia ryzyka zakażenia dziecka gruźlicą to:

1. zaszczepienie go;
2. niedopuszczanie do kontaktu z chorymi na gruźlicę (należy unikać nawet krótkich odwiedzin);
3. podawanie wyłącznie pasteryzowanego lub gotowanego mleka krowiego (to samo dotyczy śmietany i innych produktów mlecznych).

Leczenie

Nieleczona gruźlica wyniszcza organizm, a ponieważ niektóre zmiany są nieodwracalne, niezmiernie ważne jest szybkie rozpoczęcie leczenia, które zresztą jest w Polsce według prawa obowiązkowe. Zwykle stosuje się "koktajl" kilku leków przeciwgruźliczych i przeciwzapalnych. Rozpoczęte we wczesnej fazie i prowadzone zgodnie z zaleceniami leczenie prowadzi do wyleczenia ok. 90 proc. chorych. Niezmiernie ważne jest, by doprowadzić terapię do końca (czasem trwa wiele miesięcy) i nie przerywać zaraz po ustaniu objawów ponieważ prątki mogą pozostać w organizmie uśpione i zaatakować po latach z większa siłą. Poza tym niewłaściwe leczenie choroby może spowodować lekooporność prątków. To znaczy, że powstanie szczep bakterii, który nie zareaguje na stosowane obecnie leki i w związku z tym będzie dla nas bardzo niebezpieczny.