Drgawki u dziecka – przyczyny i pierwsza pomoc – co robić, gdy dziecko ma drgawki?

Drgawki – konwulsje – mimowolne skurcze mięśni

Drgawki, określane także jako konwulsje, powstają na skutek nieprawidłowych i nadmiernych wyładowań bioelektrycznych w korze mózgu w obszarach odpowiedzialnych za skurcze mięśni. Skurcze te są mimowolne, często rytmiczne, o różnym nasileniu.

Napady drgawkowe ze względu na rozległość zajęcia mięśni dzieli się na ogniskowe i uogólnione. Do przyczyn drgawek u dzieci i dorosłych zalicza się:

• gorączkę,
• infekcje (nie należy mylić drgawek z dreszczami),
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• hipoglikemię,
• zaburzenia jonowe,
• urazy i zatrucia.

Czy Twoje dziecko prawidłowo przybiera na wadze? Sprawdź

Czym są drgawki podczas snu u dziecka?

Zdarza się, że rodzice obserwują zrywy mięśniowe u swoich śpiących dzieci. Drgawki u dziecka podczas snu w nocy mogą być rodzajem parasomnii, czyli jednego z wielu zaburzeń snu. Zaburzenia te są dość typowe dla wieku dziecięcego, dzieje się tak ponieważ faza snu głębokiego trwa w tym okresie wyjątkowo długo.

Pojawienie się parasomnii może mieć związek także z niedoborem snu, stresem, chorobami psychicznymi lub zaburzeniami oddychania.

Na szczególną uwagę przy omawianiu drgawek zasługują drgawki noworodkowe, drgawki gorączkowe oraz drgawki przy padaczce.

Drgawki toniczne i drgawki kloniczne – czym się różnią?

Napady drgawek można podzielić na te o charakterze tonicznym oraz kloniczne.

• Drgawki toniczne cechuje napięcie mięśniowe, które wymusza u dziecka odchylenie głowy do tyłu oraz uniesienie i wyprostowanie kończyn (zdarza się, że ręce są zgięte). Zwykle napięcie mięśniowe jest stałe. W wielu przypadkach u dziecka można zaobserwować dodatkowo zaburzenia oddychania, oczopląs czy drżenie powiek.
• Drgawki toniczne pojawiają się jako cykliczne skurcze mięśni o różnym czasie trwania i sile. Fazy drżenia ciała dziecka przerywane są fazami rozluźnienia, podczas których porażona część ciała, np. kończyna, porusza się samoistnie tam i z powrotem. Drgawki tego typu obejmują zazwyczaj ograniczoną lokalizację, np. rękę, nogę, twarz.

Zdarza się, że u pacjenta napad drgawek ma charakter mieszany. Drgawki kloniczno-toniczne przebiegają dwufazowo. Początkowo zesztywniałe ciało drga bez zmiany pozycji, a pacjent ma zaciśnięte szczęki oraz pięści i wyprostowane kończyny. Następnie dochodzi do wykrzywienia mięśni twarzy oraz wstrząsu głowy. Można zaobserwować również szybki ruch gałek ocznych.

Drgawki u noworodka i drgawki u niemowlaka

Noworodkowy układ nerwowy nie jest jeszcze w pełni dojrzały, przez co zwiększa się jego podatność na wystąpienie drgawek. Zazwyczaj napady drgawek powodowane są poważnymi chorobami (istnieje wtedy podejrzenie zakażenia układu nerwowego czy uraz ośrodkowego układu nerwowego), dlatego epizodów tego typu pod żadnym pozorem nie należy ignorować. Najbardziej narażone są dzieci, które przychodzą na świat z masą urodzeniową ciała poniżej 1500 g, niedotlenieniem okołoporodowym, krwawieniami śródczaszkowymi, zakażeniami grupy TORCH (toksoplazmoza, różyczka, cytomegalia, zakażenie wirusem Herpes, kiłą).

Drgawki u dziecka po porodzie, występujące w pierwszych dniach życia, zazwyczaj są dyskretnie wyrażone i trwają krótko. Czasami trudno odróżnić je od fizjologicznych odruchów – drżenia kończyn występującego fizjologicznie w ciągu pierwszych trzech miesięcy życia i stopniowo wygaszającego się.

U niemowląt zdarzają się także drgania podczas snu. Są to niewinne mioklonie przysenne, czyli zrywania mięśniowe po zaśnięciu.

Drgawki gorączkowe

Drgawki gorączkowe najczęściej występują u dzieci w wieku 6 miesięcy – 5 lat. Napady te nie są związane z toczącą się w ośrodkowym układzie nerwowym infekcją, ani nie spełniają kryteriów innych typów drgawek objawowych, np. padaczki. Mówi się, że drgawki przy gorączce dotyczą aż 5 proc. populacji w tym wieku i nieco częściej występują u chłopców.

Drgawki gorączkowe u dziecka mogą pojawić się, gdy temperatura ciała jest wyższa niż 38,5 stopnia lub gdy bardzo szybko narasta. Najczęściej pojawiają się w trakcie infekcji górnych dróg oddechowych, zapalenia ucha czy zapalenia płuc. Do drgawek może dojść także w przypadku przegrzania lub gorącej kąpieli.

Drgawki gorączkowe dzieli się na drgawki gorączkowe proste i drgawki gorączkowe złożone. Proste trwają najczęściej do ok. 13 min i nie powtarzają się w ciągu 24 godzin, złożone natomiast trwać mogą nawet powyżej 15 min i powtarzają się w ciągu kolejnej doby trwania gorączki. Po napadzie dziecko może być zdezorientowane, senne.

Drgawki u dziecka bez gorączki jako objaw padaczki

Kiedy dziecko ma drgawki bez gorączki, przyczyną może być epilepsja. Częstość występowania padaczki określa się na 1 proc. w populacji. Jej przyczyną może być predyspozycja genetyczna lub nabyta w wyniku uszkodzenia nueronów po urazie, z powodu choroby naczyniowej, metabolicznej czy zapalnej.

U chorych na padaczkę mózg z powodu nieprawidłowej czynności jego komórek charakteryzuje się podatnością do generowania ataków padaczkowych. Neurony ulegają aktywacji poprzez nieprawidłowe impulsacje, co skutkuje pobudzeniem części ciała, którą zawiadują. Może być to widoczne jako zaburzenia mowy lub połykania, zaburzenia widzenia przedmiotów, nietypowe doznania wzrokowe (obrazy, barwne koła), mogą także pojawić się drgawki.

Czasami napady konwulsji u dziecka poprzedzone są tzw. aurą, czyli pewnymi odczuciami, które zwiastują zbliżający się napad padaczkowy. Jeśli dochodzi do napadu uogólnionego, obejmuje on całe ciało, może doprowadzić także do utraty przytomności. W trakcie napadu u dziecka może także dojść do oddania moczu, ślinotoku, krótkiego bezdechu. Zwykle napad trwa krótko, do kilku minut. Po nim chory może być zdezorientowany lub zapaść w sen.

Warto również wiedzieć, że u dziecka może występować również padaczka bez drgawek. Często są to tak zwane napady nieświadomości – przez krótki czas dziecko wygląda, jakby było zamyślone i nieobecne, nie reaguje też na bodźce z zewnątrz.

Napad drgawek u dziecka – badania

Pierwszy napad drgawek w życiu wymaga hospitalizacji dziecka, bez względu na to, czy podejrzewana jest padaczka, drgawki gorączkowe czy też inne przyczyny. Drgawki u dziecka bez gorączki wymagają szerszej diagnostyki.

Wykluczenie padaczki u dzieci obejmuje zwykle przeprowadzenie takich badań, jak:

• pogłębione badanie neurologiczne;
• badania laboratoryjne (przede wszystkim morfologia krwi, oznaczenie poziomu glukozy i elektrolitów);
• EEG (elektroencefalografia) – zapis fal mózgowych, dzięki któremu można wychwycić pojawiające się zaburzenia pracy komórek mózgu (neuronów). Badanie jest bezbolesne i nieinwazyjne.

U niektórych dzieci konieczne bywa również wykonanie badań obrazowych mózgu, po wcześniejszym uzyskaniu zgody rodziców. Unika się jednak niepotrzebnego wykonywania badań radiologicznych u dzieci z uwagi na wysokie dawki promieniowania.

Drgawki u dziecka – pierwsza pomoc

Wystąpienie drgawek u dziecka jest dramatycznym przeżyciem dla opiekunów. By poradzić sobie w tym bardzo trudnym momencie, warto zaznajomić się z wytycznymi pierwszej pomocy. Co robić, kiedy u dziecka wystąpią drgawki gorączkowe lub drgawki innego pochodzenia?

• Zachować spokój, nie zostawiać dziecka samego.
• Ułożyć dziecko na boku, na miękkim podłożu (zadbać o to, by w pobliżu nie było przedmiotów, o które dziecko może się uderzyć).
• Kontrolować drożność dróg oddechowych.
• W trakcie napadu nie podawać nic do picia, ani jedzenia, także leków doustnych.
• Jeśli jest to już kolejny napad dziecka i mamy leki przeciwdrgawkowe, które zapisał lekarz, należy podać je dziecku (doodbytniczo).
• Jeśli napad związany był z gorączką, po jego ustąpieniu należy obniżać gorączkę, podając lek przeciwgorączkowy doodbytniczo. Można także stosować dodatkowo zimne okłady.

Jeśli drgawki wystąpiły po raz pierwszy w życiu, dziecko koniecznie powinno zostać obejrzane przez lekarza. Jeśli zachowanie malucha wzbudza niepokój, napad nie ustępuje w ciągu 5. min, drgawki nawracają lub dziecko jest nieprzytomne, koniecznie należy dzwonić po pomoc na numer alarmowy.