Ulewanie u niemowlaka i noworodka – przyczyny, jak długo trwa, jak zapobiegać?

Ulewanie u niemowlaka i noworodka – co to jest?

Ulewanie jest to cofanie się pokarmu (niestrawionego lub częściowo strawionego) do jamy ustnej i poza nią. Ulana treść pokarmowa może mieć postać strużki mleka, albo tzw. „twarożku” lub „zwarzonego mleka” (jest to pokarm częściowo strawiony w żołądku).

Ulewanie u noworodka i niemowlaka należy różnicować z wymiotami, podczas których treść pokarmowa zostaje zwracana pod wzmożonym ciśnieniem.

Refluks żołądkowo–przełykowy i ulewanie są częstym zjawiskiem występującym u dzieci przed ukończeniem 2. roku życia – zarówno tych karmionych piersią, jak i butelką. Jeżeli pomimo ulewania dziecko się najada i prawidłowo przybiera na masie ciała, mówimy o fizjologii – takie dzieci nazywane są „szczęśliwymi ulewaczami”. Konsultacji pediatrycznej wymaga ulewanie prowadzące do niedostatecznych przyrostów masy ciała, a także ulewanie z krwią.

Przyczyny ulewania – do kiedy dziecko ulewa?

Przypadłość związana z cofaniem się pokarmu z żołądka do jamy ustnej dotyka około 90 procent noworodków i niemowląt. Ulewanie może występować nawet kilka razy na dobę. Najczęściej zdarza się po jedzeniu, rzadziej podczas karmienia.

Głównym powodem takiego stanu rzeczy jest niedojrzałość układu pokarmowego u niemowlaka lub niewłaściwa technika karmienia piersią. Mleko cofa się i wypływa z buzi z powodu osłabionego napięcia mięśnia, który znajduje się w górnej części żołądka. U malucha nie zatrzymuje on jeszcze dostatecznie dobrze pokarmu. W związku z tym problem pojawia się często u dzieci, które nie ukończyły 1. roku życia. Ulewanie ma zazwyczaj podłoże czynnościowe o łagodnym oraz przemijającym charakterze. W większości przypadków dolegliwość znika samoistnie po kilku miesiącach. Jeśli objawy związane z ulewaniem się nasilają lub pojawiają się gwałtowne czy obfite wymioty, warto zgłosić się do pediatry czy gastrologa dziecięcego.

Ulewaniu sprzyja:

• łapczywe i niespokojne jedzenie;
• połykanie dużej ilości powietrza;
• szybki wypływ pokarmu z piersi u niemowląt karmionych piersią oraz szybki wypływ mleka przez duże otwory w smoczku butelki.

Wielu rodziców zastanawia się, kiedy ulewanie mija. Ulewania najczęściej ustępują ok. 3.–4. miesiąca życia, ale cofanie się pokarmu jest fizjologią nawet do końca 2. roku życia dziecka.

Najczęstsze powody dolegliwości trawiennych u noworodka

1. Zazwyczaj ulewanie jest związane z niedojrzałością przewodu pokarmowego.
2. Istotne znaczenie ma technika karmienia. Ułożenie dziecka w pozycji poziomej może spotęgować objawy.
3. Zbyt krótkie przerwy między posiłkami powodują często ulewanie się mleka.
4. Podawanie jednorazowo zbyt dużych ilości pokarmu sprzyja występowaniu dolegliwości trawiennych u noworodka.

Ulewanie a wymioty – jak odróżnić, dlaczego dziecko ulewa?

Obfite ulewanie u niemowlaka zawsze należy różnicować z wymiotami. W trakcie ulewania treść pokarmowa ma postać strużki wydobywającej się z jamy ustnej, czasem dochodzi też do ulewania nosem bez podwyższonego ciśnienia.

Kiedy dziecko wymiotuje, treść pokarmowa zwracana jest pod ciśnieniem. Szczególnie niepokojące są chlustające wymioty u noworodka. Mogą być one objawem pylorostenozy, czyli przerostowego zwężenia odźwiernika – choroby manifestującej się zwykle u dziecka w 2.–3. tygodniu życia.

Sposoby na ulewanie – jak karmić niemowlaka?

Jeżeli dziecko prawidłowo przybiera na masie ciała, najada się, a ulewaniu nie towarzyszą inne niepokojące objawy, należy potraktować je jako objaw fizjologiczny, który nie wymaga diagnostyki w kierunku choroby lub wady. Jeżeli pojawia się częste ulewanie u niemowlaka, należy zadbać o zapewnienie dziecku bezpieczeństwa poprzez ochronę przed zachłyśnięciem się treścią pokarmową. Bezpośrednio po jedzeniu dziecko powinno być pionizowane i odbekiwane. Jeżeli jest kładzione spać po posiłku, należy zadbać o to, aby maluch nie leżał na wznak – głowa powinna być przechylona na bok i ułożona wyżej w stosunku do nóg (można zastosować np. poduszkę – klin).

Jak zminimalizować ryzyko ulewania? Sposobem na zapobieganie ulewaniu jest unikanie przekarmiania dziecka (lepiej podawać dziecku mniejsze porcje, ale częściej) oraz zapobieganie łapczywemu jedzeniu. Należy zadbać o odpowiednią atmosferę przy karmieniu – dziecko powinno być spokojne. Jeżeli jest karmione piersią i nie radzi sobie z szybkim wypływem pokarmu, mamie zaleca się odciągnięcie pierwszej partii mleka przed rozpoczęciem karmienia. Pomocna może być także zmiana pozycji do karmienia – dobrze sprawdzi się w tym przypadku tzw. pozycja naturalna. Przede wszystkim warto zadbać o prawidłowe ułożenie malucha, najlepiej w pozycji półleżącej. Kobiety karmiące muszą zapewnić sobie odpowiednie podparcie dla pleców, jak również zwrócić uwagę na sposób przystawienia dziecka do piersi. Poza tym powinny wsłuchać się w odgłosy ssania oraz połykania. Po zakończeniu karmienia należy zadbać o to, by maluchowi się odbiło. W trakcie ssania piersi dziecko połyka nie tylko pokarm, ale też powietrze. Obecnie na polskim rynku dostępne są praktyczne akcesoria, na przykład antykolkowe butelki. To doskonałe rozwiązanie dla mam, które nie mają pokarmu.

W przypadku dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym zaleca się zmianę butelki na taką o mniejszym przepływie mleka – połknięte powietrze powoduje wzdęcia i dolegliwości bólowe. Ważne jest także odpowiednie trzymanie butelki – odchylenie od poziomu o około 30 stopni. Dzięki temu zminimalizujemy ucisk na brzuch maluszka. Jeśli mimo tych zabiegów maluch nadal ulewa, skonsultuj z lekarzem, czy nie ma uczulenia na białka mleka krowiego.

Jeśli mama karmi odciągniętym mlekiem z piersi, powinna też pamiętać o dostosowaniu smoczka do butelki. Nasilenie objawów może także nastąpić w przypadku nerwowości czy niepokoju kobiety karmiącej.

Jeżeli ulewania są obfite i prowadzą do częstego zachłystywania się lub do niedostatecznych przyrostów masy ciała, zaleca się zagęszczanie pokarmu. Jeśli pojawia się ulewanie u niemowlaka karmionego butelką mlekiem modyfikowanym, warto kupić specjalne mleko antyrefluksowe, oznaczone symbolem AR. W przypadku dzieci karmionych piersią zaleca się zagęszczanie mleka np. za pomocą mączki z ziaren chlebowca świętojańskiego.

Niemowlę ulewa – kiedy do lekarza?

Alarmującymi objawami towarzyszącymi ulewaniu jest rozdrażnienie niemowlęcia, krztuszenie się, żółty lub zielony kolor zwracanej zawartości żołądka oraz gorączka. Porada lekarza jest ponadto niezbędna, gdy:

• ulewanie jest bardzo obfite, niemowlę ulewa po każdym posiłku;
• przypomina raczej wymioty, czyli mleko wypływa pod dużym ciśnieniem;
• dziecko nie przybiera prawidłowo na wadze;
• maluch cierpi na zapalenia ucha środkowego lub częste infekcje dróg oddechowych;
• podczas karmienia dziecko jest bardzo niespokojne, robi często przerwy, słabo ssie.

Takie dolegliwości mogą świadczyć o chorobie refluksowej. Pokarm cofa się do przełyku, uszkadzając jego nabłonek. Skutkiem jest ból. Refluks może prowadzić do powstania stanu zapalnego przełyku lub nadżerek. Jeśli cofa się wyżej, aż do gardła, może powodować zapalenie ucha środkowego, a nawet oskrzeli. Pediatra przepisze leki łagodzące cofanie się pokarmu lub hamujące wydzielanie kwaśnego soku żołądkowego. Poprawa po zastosowanych lekach świadczy o trafnej diagnozie.

Ulewanie u niemowlaka może być również objawem alergii na białko mleka krowiego.

Ulewanie niemowlaka – jakie badania zrobić?

W wątpliwych przypadkach lekarz z przychodni może zlecić wykonanie USG jamy brzusznej. Wiarygodność tego badania jest jednak ograniczona, bo czasem daje fałszywe wyniki, a ujawniające się w trakcie badania cofanie pokarmu nie zawsze jest dowodem na chorobę refluksową u niemowlaka. Zwykłe ulewanie, w przeciwieństwie do choroby refleksowej, nie powoduje żadnych dolegliwości.

Bardziej wiarygodne badanie może zlecić gastrolog. Aby skorzystać z jego porady, niezbędne jest skierowanie od lekarza pierwszego kontaktu. Gastrolog w razie potrzeby zleci 24-godzinną pH-metrię. Przed badaniem lekarz wprowadza przez nos do przełyku dziecka cienką, giętką rureczkę. Jej końcówka sprawdza kwaśność, czyli mierzy odczyn pH. Im częściej treść żołądka cofa się do przełyku, tym pH w przełyku niższe, a czas trwania kwaśnego odczynu dłuższy. Wyniki całodobowego pomiaru zostają zapisane na specjalnym aparacie, które dziecko ma cały czas przy sobie. Jeśli choroba zostanie potwierdzona, lekarz zleci odpowiednie leki łagodzące jej przebieg i zapobiegające przykrym skutkom.