Toksyczne związki w zabawkach – jakie są?

Dzieci są bardziej niż my narażone na działanie toksycznych substancji zawartych w zabawkach i przedmiotach codziennego użytku. Chociażby dlatego, że maluchy wkładają wszystko do buzi - co jest naturalnym sposobem poznawania przez nie świata. Poza tym ich mechanizmy obronne nie są jeszcze tak skuteczne, jak mechanizmy dorosłych. Produkty przeznaczone dla dzieci nie powinny więc zawierać nawet niewielkich ilości szkodliwych substancji. Co jakiś czas dowiadujemy się, że jednak tak nie jest. Głównie z mediów, przy okazji publikacji testów zabawek, nowych badań, albo informacji o oskarżeniach pod adresem jakiegoś producenta. Dlatego warto na co dzień z uwagą wybierać produkty dla dzieci.

Te substancje nie powinny znaleźć się w zabawkach

Ftalany

czyli środki zmiękczające nadające plastikowi elastyczność.

Zakazane jest ich wykorzystywanie do produkcji zabawek dla małych dzieci, ze względu na zagrożenie, jakie powodują. Niektóre ftalany podejrzewane są o wywoływanie m.in. astmy i alergii, a także działanie rakotwórcze. Mogą powodować bezpłodność, wpływać negatywnie na rozwój płodów męskich - obniżają poziom testosteronu i uszkadzają układ rozrodczy.

Ftalany łatwo się wypłukują, dlatego są niebezpieczne dla maluchów, które biorą wszystko do ust. To jednak nie jedyna droga jaką te związki mogą przedostać się do organizmu dziecka. Ftalany przechodzą także przez skórę i drogi oddechowe. Dlatego niebezpieczna dla malucha może się okazać np. zabawa na podłodze pokrytej materiałem z wykorzystaniem zmiękczonego ftalanami PVC.

Formamid

czyli toksyczny rozpuszczalnik nadający plastyczność produktom z tworzyw sztucznych.

Formamid może wywoływać alergie, jest silnie drażniący dla skóry, a nawet rakotwórczy. Może negatywnie wpływać na płód.

PAH (policykliczne węglowodory aromatyczne)

czyli związki chemiczne, które mogą znajdować się w zabawkach, do produkcji których użyto olejów zmiękczających, mieszanek farb lub lakierów.

Niektóre z tych substancji uważane są za rakotwórcze i uszkadzające płód. Jednak oddziaływanie na organizm ludzki wielu z policyklicznych węglowodorów aromatycznych wciąż nie jest jeszcze znane. Badania trwają, w ostatnich latach zmieniły się też normy określające maksymalną zawartość poszczególnych PAH w produktach i wiele wskazuje na to, że w najbliższym czasie będą się jeszcze zmieniały. Lepiej więc mieć do nich ograniczone zaufanie.

Formaldehyd

czyli związek stosowany w niektórych klejach, żywicach syntetycznych, włóknach chemicznych i barwnikach.

Silnie podrażnia błony śluzowe i skórę. Podejrzewany jest o działanie rakotwórcze. Można go znaleźć np. w zabawkach ze sklejki. Jeśli czujesz, że zabawka ma silny zapach, nie ryzykuj. Najbezpieczniej jest wybierać zabawki drewniane z drewna nielakierowanego - farby do malowania zabawek drewnianych także bywają toksyczne.

Metale ciężkie

są obecne głównie w barwnikach oraz tworzywach sztucznych.

Mogą być rakotwórcze i alergizować. Ołów, nawet w niewielkim stężeniu, może być szkodliwy dla mózgu. Kadm ma zły wpływ na nerki. Niestety w składzie np. taniej biżuterii dla dzieci można czasem znaleźć i jeden, i drugi... Nikiel mimo zakazów bywa używany do produkcji metalowych akcesoriów, np. zamków błyskawicznych. Około 10 proc. dzieci jest wrażliwych na nikiel - dotykanie przez nie niklu może doprowadzić do alergii kontaktowej na całe życie.

Bisfenol A (BPA)

stosowany był do produkcji niektórych przezroczystych butelek z tworzyw sztucznych (w tym butelek do karmienia niemowląt).

Od 1 marca 2011 r. zabroniona została produkcja butelek dla dzieci zawierających BPA. Warto jednak sprawdzać, czy kupowane przez nas akcesoria dla dziecka mają informację: "BPA Free" lub "nie zawiera Bisfenolu A". Bisfenol powinien być unikany głównie przez kobiety w ciąży i niemowlęta. Może powodować m.in. powstawanie nowotorów, chorób serca, zaburzeń układu hormonalnego i nadpobudliwość.

Które zabawki są bezpieczne?

Jeśli nie mamy stałego dostępu do laboratorium chemicznego, nie jesteśmy w stanie na 100 procent stwierdzić, że dana zabawka jest wolna od substancji toksycznych. Przy wyborze zabawek pozostaje nam kierować się zdrowym rozsądkiem i sprawdzać oznaczenia na produktach.

1. Zawsze przed kupieniem zabawki dokładnie ją obejrzyj

Dotknij, żeby sprawdzić czy nie farbuje, czy nic nie odpada albo nie jest ostre. Powąchaj - jeśli ma intensywny zapach, nie ulegaj złudzeniu, że ją wywietrzysz i wszystko będzie OK. W wielu przypadkach celnicy, którzy udaremniali wwóz do Polski silnie toksycznych zabawek, mówili, że to właśnie zapach zwrócił ich uwagę. Dalsze badania jedynie potwierdzały ich obawy, że coś tu... śmierdzi.

2. Sprawdzaj oznaczenia

Między innymi, czy jest informacja dla dzieci w jakim wieku zabawka jest przeznaczona. Nigdy nie kupuj takiej, na której (albo na jej opakowaniu) nie ma oznaczenia CE. Oznaczenie CE jest deklaracją producenta, że zabawka spełnia unijne wymogi bezpieczeństwa (które są najsurowsze na świecie). Jest to jednak deklaracja, a nie gwarancja bezpieczeństwa. Umieszczenie znaku CE nie wymaga od producenta przeprowadzenia niezależnych badań.

Takie badania jednak są potrzebne, by móc umieścić znak TUV (potwierdza on, że substancje wykorzystane do produkcji danej zabawki są bezpieczne dla dziecka) oraz by uzyskać Certyfikat Instytutu Matki i Dziecka oraz Państwowego Zakładu Higieny (oznacza, że dana zabawka przeszła testy i spełnia normy bezpieczeństwa obowiązujące w prawie).

3. Zanim kupisz zabawkę, staraj się dowiedzieć o niej coś więcej

Sprawdź, jakie ma opinie, może przeszła jakieś testy, dostała nagrody, certyfikaty czy też ma jakieś rekomendacje. Nie zaszkodzi też dowiedzieć się czegoś o producencie. Unikaj kupowania najtańszych zabawek, bez etykiet, w niezbyt wiarygodnych miejscach.

4. Zaglądaj na strony, na których możesz znaleźć informacje o niebezpiecznych produktach

Polecamy trzy miejsca w sieci:

• System szybkiego informowania UE (RAPEX) - znajdziesz tu informacje o niebezpiecznych produktach wycofanych z rynku, m.in. o zabawkach. http://ec.europa.eu/rapex
• Na stronie Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów możesz skorzystać z systemu Hermes - polskiego odpowiednika systemu Rapex. http://publikacje.uokik.gov.pl/hermes3_pub/
• Fundacja Pro-Test zajmuje się testowaniem produktów, w tym zabawek http://www.pro-test.pl

Sprawdź, jakie błędy popełniamy najczęściej, kupując dzieciom prezenty