Celiakia u dzieci – objawy, badania, dieta, leczenie, zapobieganie

Co to jest celiakia?

Celiakia (inaczej choroba trzewna) to autoimmunologiczna choroba cechująca się obecnością autoprzeciwciał przeciwko transglutaminazie tkankowej i przeciwko endomysium mięśni gładkich, powstających w wyniku kontaktu z glutenem (białkiem występującym w niektórych zbożach). Powyższe przeciwciała uszkadzają kosmki jelitowe, co w rezultacie doprowadza do zaburzeń wchłaniania i innych objawów choroby.

Celiakia ma uwarunkowania genetyczne i często współistnieje z innymi chorobami z autoagresji, takimi jak np. choroba Hashimoto czy cukrzyca typu 1. (często mamy do czynienia z celiakią u dziecka z cukrzycą). Ryzyko celiakii jest też podwyższone w chorobach genetycznych, takich jak zespół Downa, zespół Turnera czy zespół Williamsa. Powyższe choroby są wskazaniem do przesiewowej diagnostyki w kierunku celiakii.

Sprawdź, w którym dniu cyklu miesiączkowego jesteś

Celiakia u dzieci – jakie są objawy?

Celiakia daje wiele objawów. Co ciekawe, nie wszystkie są związane stricte z układem pokarmowym.

Objawy celiakii u dzieci ze strony przewodu pokarmowego to:

• przewlekła biegunka lub zaparcie,
• wymioty,
• tłuszczowe stolce,
• bóle brzucha,
• wzdęcia,
• zaburzenia wchłaniania substancji odżywczych i witamin,
• słabe przyrosty masy ciała.

Objawy celiakii ze strony innych układów:

• zaburzenia nastroju,
• zaburzenia miesiączkowania,
• niepłodność,
• niski wzrost,
• niedokrwistość,
• hipoplazja szkliwa,
• zmiany, objawy skórne (tzw. opryszczkowate zapalenie skóry, czyli choroba Duhringa),
• skłonność do powstawania aft w jamie ustnej,
• objawy neurologiczne, m.in. padaczka i migrena,
• objawy psychiatryczne, np. depresja.

Dzieci cierpiące na celiakię często mają charakterystyczny wygląd – szczupłe kończyny i wydatny, wzdęty brzuch.

Przeczytaj też: Niemowlę nie robi kupki – co robić?

Celiakia u dzieci – badania

W diagnostyce celiakii wykorzystuje się:

• badanie podmiotowe i przedmiotowe;
• badania laboratoryjne. Do diagnostyki choroby wykorzystuje się ocenę miana przeciwciał przeciwko transglutaminazie tkankowej, przeciwko endomysium mięśni gładkich i przeciwko deamidowanej gliadynie. Dodatkowo, konieczne są badania oceniające powikłania zaburzeń wchłaniania (m.in. morfologia, jonogram, stężenie witaminy D₃), koagulogram, AspAT, AlAT;
• badania genetyczne;
• badania histopatologiczne (biopsja kosmków pobranych drogą endoskopii) – zanik kosmków potwierdza rozpoznanie celiakii.

Co istotne, przed rozpoczęciem diagnostyki nie wolno zmieniać diety na bezglutenową – eliminacja szkodliwego glutenu dla dziecka sprawi, że wyniki badań, pomimo istnienia choroby, będą negatywne.

Celiakia – dieta jako sposób leczenia

Jedyną skuteczną metodą leczenia celiakii jest dieta bezglutenowa. Zakłada ona całkowite wyeliminowanie z diety glutenu – białka zawartego przede wszystkim w zbożach, ale też w innych produktach. Zboża zawierające gluten to pszenica, żyto i jęczmień, ponadto, chociaż owies sam w sobie glutenu nie zawiera, produkty owsiane zwykle są także nim „skażone” na etapie przetwarzania. Gluten zawarty jest również w mniej oczywistych źródłach, takich jak: wędliny, pasztety, parówki, sosy, majonezy, musztardy, desery, przetwory mleczne. Aby rzeczywiście przestrzegać diety bezglutenowej, należy szukać produktów z symbolem przekreślonego kłosa.

W początkowym okresie leczenia celiakii u dzieci za pomocą diety korzystne może być także czasowe wyeliminowanie spożycia laktozy (zmiany w kosmkach jelitowych wywołane przez celiakię mogą powodować bowiem wtórną nietolerancję laktozy).

Przestrzeganie diety i stosowanie produktów bezglutenowych pozwala na eliminację przeciwciał i na odbudowę kosmków jelitowych, a co za tym idzie, na pozbycie się objawów choroby.

Celiakia – skutki niestosowania diety bezglutenowej

Nieprzestrzeganie diety bezglutenowej u dziecka grozi wystąpieniem powikłań celiakii, takich jak:

• niedobory składników odżywczych prowadzących np. do osteoporozy;
• niepłodność;
• zwiększone ryzyko zachorowania na niektóre typy nowotworów (rak przełyku, rak gardła, rak jelita cienkiego, chłoniak nieziarniczy).

Czy chorobie trzewnej można zapobiec? Celiakia ma uwarunkowania genetyczne, nie ma zatem metody umożliwiającej pewne uniknięcie zachorowania. Metodą mającą obniżyć ryzyko choroby jest ekspozycja na gluten w odpowiednim okresie rozszerzania diety – powinna mieć ona miejsce nie wcześniej niż w 4. miesiącu życia i nie później niż w 7. miesiącu życia.