Zapalenie ucha środkowego u dziecka – przyczyny, objawy, leczenie

Zapalenie ucha środkowego – czym jest?

Zapalenie ucha środkowego u dziecka to proces zapalny, który obejmuje swoim zasięgiem błonę śluzową oraz struktury ucha środkowego. Szczyt zachorowań przypada między 6 a 18 miesiącem życia. U starszych dzieci w wieku przedszkolnym ryzyko zachorowania wyraźnie się zmniejsza.

Zapalenie ucha środkowego w zależności od objawów można podzielić na:

• ostre zapalenie ucha środkowego;
• nawracające ostre zapalenie ucha środkowego;
• wysiękowe zapalenie ucha środkowego;
• przewlekłe wysiękowe zapalenie ucha środkowego.

Przyczyny zapalenia ucha środkowego u dzieci

W większości przypadków za zapalenie ucha u dziecka odpowiedzialne są bakterie Streptococcus pneumoniae i Haemophilus influenzae, które wywołują także infekcje górnych dróg oddechowych. Zachorowaniu sprzyjają także różnice w budowie anatomicznej tego obszaru – nosowa część gardła łączy ucho środkowe za pomocą trąbki słuchowej i właśnie tą drogą szerzy się zakażenie. U małych dzieci trąbka słuchowa jest krótka, szeroka i przebiega poziomo, przez co wszelkie bakterie i wirusy z nosogardzieli mogą łatwo przechodzić w głąb ucha środkowego i wywoływać stan zapalny. Maluchy mają także niedojrzały układ odpornościowy, dlatego wszelkie infekcje rozwijają się u nich zdecydowanie szybciej.

Dodatkowo ryzyko rozwoju zapalenia ucha wzrasta przez następujące czynniki:

• przerost migdałków – szczególnie tzw. trzeci migdał. Jego patologiczny rozrost jest przyczyną niedrożności ujść gardłowych trąbek słuchowych i jest główną przyczyną wysięku w uszach. Dlatego u dzieci z wysiękowym zapaleniem ucha środkowego konieczna jest kontrola migdałka gardłowego;
• urazy mechaniczne;
• ekspozycja na dym tytoniowy;
• alergie, które wzmagają niedrożność trąbki słuchowej;
• refluks żołądkowo-przełykowy;
• predyspozycje genetyczne.

Objawy zapalenia ucha u dziecka

Im młodsze dziecko, tym objawy mogą być bardziej niespecyficzne. Jednym z charakterystycznych symptomów schorzenia jest silny ból ucha , który nasila się szczególnie w nocy, kiedy chore dziecko znajduje się w pozycji leżącej. Ból przybiera pulsujący charakter. Na skutek stanu zapalnego, który toczy się w przestrzeni ucha środkowego, dochodzi do produkcji dużej ilości wydzieliny ropnej.

Rodzice obserwują u swoich pociech zaburzenia snu, nadmierną płaczliwość, rozdrażnienie, złe samopoczucie, częste pocieranie ucha. Charakterystycznymi symptomami infekcji uszu jest także podwyższona temperatura ciała : czasem wysoka gorączka sięga nawet 40 stopni. Niekiedy chorobie towarzyszą biegunka lub wymioty. Starsze dzieci mogą skarżyć się na uczucie pełności w uszach i szumy uszne.

U niektórych maluchów może nastąpić pęknięcie błony bębenkowej. Wówczas dochodzi do wycieku ropnej bądź krwistej wydzieliny z ucha. Dziecko odczuwa wyraźną ulgę w bólu, która związana jest ze zmniejszeniem ciśnienia w jamie bębenkowej.

Diagnostyka zapalenie ucha środkowego u dziecka

Podstawą rozpoznania schorzenia jest badanie otoskopowe – bezpośrednie badanie uszu przy pomocy wziernika. Za pomocą tego urządzenia lekarz może w bezbolesny sposób obejrzeć stan przewodu słuchowego, wygląd jamy bębenkowej oraz rodzaj treści sączącej się z ucha. W badaniu widoczne jest przekrwienie błony bębenkowej, jej zaczerwienienie, uwypuklenie oraz zmniejszenie jej ruchomości.

Zwykle nie ma konieczności przeprowadzania badań laboratoryjnych oraz obrazowych, jednak ich wykonanie może być uzasadnione w przypadku ciężkiego przebiegu choroby lub podejrzenia chorób ogólnoustrojowych mogących mieć wpływ na przebieg infekcji uszu.

Leczenie zapalenia ucha środkowego

Ze względu na stosunkową dużą tendencję do samoistnego ustępowania objawów zapalenia ucha środkowego u większości dzieci, zaleca się postawę wyczekującą, która polega na dokładnej obserwacji objawów, jednocześnie stosując leki o działaniu przeciwbólowym oraz przeciwgorączkowym. Dziecku można również aplikować krople do nosa , które zmniejszają obrzęk śluzówki i odblokują trąbkę słuchową. Nie można zapominać również o regularnym nawadnianiu dziecka, podając elektrolity . Takie działania w przypadku poprawy pozwalają uniknąć niepotrzebnej antybiotykoterapii. Okres obserwacji powinien wynosić maksymalnie 48 godzin. Kiedy objawy nie ustąpią, do leczenia należy włączyć antybiotyk.

Niemniej antybiotyk zalecany jest przy wystąpieniu następujących czynników ryzyka:

• u maluchów poniżej 6 miesięcy życia;
• u dzieci z wysoką gorączką, silnym bólem ucha i wymiotami;
• u pacjentów poniżej 2 roku życia w przypadku obustronnego ostrego zapalenia ucha środkowego;
• przy wycieku wydzieliny zapalnej z ucha;
• u dzieci z grupy zwiększonego ryzyka – nawracające zapalenia ucha środkowego, wady twarzoczaszki, zaburzenia odporności, zespół Downa, odbiorcze upośledzenie słuchu.

Leczenie zapalenia ucha środkowego trwa zazwyczaj ok. 3 tygodni, po tym czasie obowiązkowa jest kontrola u lekarza w celu sprawdzenia, czy infekcja została wyleczona.

W przypadku zapalenia ucha o ostrym przebiegu konieczne może okazać się przeprowadzenie tzw. paracentezy, czyli zabiegu polegającym na nacięciu błony bębenkowej w odpowiednim rejonie. Procedura ma na celu usunięcie z ucha środkowego wydzieliny zgromadzonej wydzieliny. Powoduje to zmniejszenie dolegliwości bólowych, spadek gorączki i przyspieszenie procesu leczenia.

Powikłania po zapaleniu ucha środkowego u dzieci

Niewłaściwie leczone lub nieleczone zapalenie ucha środkowego może skutkować przykrymi w skutkach powikłaniami. Należą do nich:

• zapalenie wyrostka sutkowatego;
• uszkodzenie nerwu twarzowego,;
• zapalenie błędnika;
• zapalenie kości skroniowej.

U dzieci są one następstwem ostrego zapalenie ucha środkowego, natomiast u dorosłych odpowiada za to stan przewlekły infekcji. Dlatego ze względu na wysokie ryzyko powikłań szybka diagnoza lekarska ma kluczowe znaczenie.