Wychowanie przez sztukę – co daje dziecku kontakt ze sztuką?

Jaki wpływ na rozwój dziecka ma kontakt ze sztuką?

Kontakt ze sztuką u dzieci można podzielić na dwa przypadki: udział bierny, na który składa się odbiór bodźców estetycznych – jako widz albo uczestnik oraz udział czynny, czyli aktywny proces twórczy realizowany przez dziecko. W pierwszej sytuacji młody odbiorca kultury nabywa dobrych nawyków i przyzwyczajeń związanych z obcowaniem z kulturą wysoką, kształci gust i wrażliwość estetyczną, uczy się umiejętności wyrażania własnych opinii. Drugi przypadek niesie zdecydowanie więcej pozytywnych skutków. Dziecko będące w procesie twórczym m.in.:

• ćwiczy motorykę, zarówno małą (prace plastyczne, ćwiczenie gry na instrumencie), jak i dużą (taniec, ruch);
• pobudza wyobraźnię i kreatywność;
• wzmacnia równowagę sensoryczną;

Zobacz też: Zaburzenia integracji sensorycznej u dziecka

• uczy się wzmożonej uważności, cierpliwości i koncentracji;
• ćwiczy się w dostrzeganiu piękna w otaczającej przestrzeni i przeżywa estetyczne wzruszenia;
• odczuwa dumę ze swoich poczynań artystycznych i wzmacnia tym samym poczucie własnej wartości;
• relaksuje się i odpręża.

Szukanie okazji do kontaktu ze sztuką to doskonały pomysł na spędzanie z dzieckiem wolnego czasu oraz wzbogacanie jego osobowości, rozwijanie zainteresowań, zaspokajanie potrzeby piękna czy przygotowanie przyszłego odbiorcy kultury, który świadomie będzie dokonywał wyborów.

Przeczytaj też: Czym jest mindfulness?

Rozwój sensoryczny dziecka poprzez kontakt ze sztuką

System sensoryczny człowieka to siedem zmysłów, które – prawidłowo rozwinięte – są fundamentem poznawczych i społecznych funkcji naszego organizmu. Bez odpowiednio skorelowanych ze sobą: zmysłu wzroku, słuchu, smaku, zapachu, dotyku, równowagi i pozycji ciała, nie byłoby mowy o rozwoju najważniejszych umiejętności, jak komunikowanie się czy koordynacja ruchów ciała – małej i dużej motoryki. Złe funkcjonowanie jednego zmysłu wpływa na powstanie problemu z pozostałymi.

Ostatnimi czasy dużo uwagi w literaturze z pogranicza psychologii i pedagogiki poświęca się zaburzeniom integracji sensorycznej. W gabinetach terapeutycznych SI coraz częściej, oprócz dzieci, można spotkać również dorosłych, którzy zdiagnozowani zostali jako osoby z problemem integracji sensorycznej związanej z nadwrażliwością lub podwrażliwością jednego z układów.

Zobacz: Na czym polega terapia integracji sensorycznej?

W jaki sposób zajęcia plastyczne wpływają na rozwój dziecka?

Sztuki plastyczne mogą bardzo pomóc w usprawnianiu procesów rozwoju dziecka, w tym integracji sensorycznej. Szczególnie zmysł wzroku jest czuły na dochodzenie do niego estetycznych bodźców, dlatego warto przeglądać z maluchem różne ilustracje, zwracać uwagę dziecka na kształty i kolory. To samo można zrobić na spacerze, obserwując otaczającą przyrodę.

Zmysł dotyku pobudzać możemy poprzez wykonywanie prac plastycznych na różnych teksturach i z użyciem różnych technik. Wykorzystać można: kawałki ciastoliny, plasteliny, slime, sznurki, skrawki materiałów, futerko, folie, patyczki, bibuły, tektury, wycinanie, klejenie. Dajmy dziecku się pobrudzić, niech doświadcza wszystkiego, co można kreatywnie wykorzystać.

Ćwiczeniem plastycznym polecanym przez zajmujących się integracją sensoryczną specjalistów jest próba rysowania lub malowania tego samego kształtu obiema rękoma naraz. Najlepiej na dużym arkuszu, np. szarego papieru i z wykorzystaniem jak największej ilości różnych przyborów, kredek ołówkowych, świecowych, pasteli olejnych, suchych, farb akwarelowych, olejnych, plakatowych flamastrów, stempli itp.

To też może Cię zainteresować: Czy moje dziecko ma talent?

Jak muzyka wpływa na rozwój dziecka?

Nietrudno zgadnąć, że wszystkie zajęcia czy zabawy umuzykalniające będą pozytywnie wpływać na rozwój zmysłu słuchu. Dźwięków można szukać wszędzie, nie tylko w profesjonalnej muzyce. Dźwięk padającego deszczu, szum wiatru, śpiew ptaków, bicie dzwonów, klaksony samochodów, itp. – warto starać się otworzyć uszy na otaczający nas świat, zewsząd nieustannie dopływa do nas kalejdoskop dźwięków.

Na pewno nauka gry na instrumencie jest bardzo cennym doświadczeniem. Wpływa na rozwój sensoryczny, ale i na rozwój całej osobowości małego człowieka. Uczy samodyscypliny, trenuje prawą półkulę mózgu, pomaga w nauce języków i niesie ze sobą jeszcze wiele innych pozytywnych następstw.

Sprawdź również: Czy leworęczne dzieci są bardziej inteligentne?

Czy dzieci obcujące ze sztuką są bardziej kreatywne?

Kreatywność jest dziś w cenie – osoba proinnowacyjna lepiej radzi sobie w szkole, w życiu i jest pożądanym pracownikiem. Kreatywność to umiejętność miękka, która jest cechą osobniczą, ale odpowiednimi działaniami, podejmowanymi już od dzieciństwa, można ją wspierać i wzmacniać. Pisząc o kreatywności należałoby wyjść z założenia, że każde dziecko jest kreatywne i posiada ogromny potencjał twórczy. To w toku dalszego wychowania i wpływu otoczenia niekiedy wysoki potencjał ulega obniżeniu. Co można więc zrobić, by pomóc dziecku rozwijać kreatywność dzięki działaniom artystycznym?

Po pierwsze, zachęcając dziecko do tworzenia. Niech np. wyrazi swoje emocje na papierze i użyje do tego celu wszystkiego, na co przyjdzie mu ochota. Zamiast odtwarzać w swojej pracy np. dom, motyla, rodzinę, niech wyjdzie poza schematy myślowe i wymyśli, jak powinien wyglądać jego wymarzony dom marzeń czy samochód przyszłości.

Zobacz również: Rozwój mowy dziecka – pierwsze słowa i zdania

Podobną analogię można zastosować podczas gry dziecka na instrumencie. Nieważne, czy umuzykalnianie odbywa się podczas formalnych zajęć, czy spontanicznie w domu, z wykorzystaniem prostych instrumentów lub nawet sprzętów domowych, zaproponujmy dziecku wyrażenie dźwiękami konkretnych emocji. Niech zagra spokój, gniew i złość. Melodią może spróbować odwzorować kolor, własne samopoczucie a nawet pogodę.

W tych zadaniach, poza kreatywnością, ćwiczymy także wyobraźnię małego artysty. Wychowujemy dziecko na kogoś, kto będzie starał się w przyszłości tworzyć, a nie tylko odtwarzać. Nie musi stać się drugim Mozartem czy Malczewskim, ważne, żeby potrafiło wyrażać siebie i stało się otwarte na świat i jego odcienie. Uczestnictwo w sztuce i artystyczne działania wydają się najlepsze w osiągnięciu tego celu.

Sprawdź też: Wizualizacje – na co działają?

Sztuka a dziecko – w jakim wieku najlepiej zacząć rozwijanie jego kreatywnej strony?

Pedagodzy zajmujący się wychowaniem estetycznym zachęcają do zaprzyjaźniania dziecka z kulturą i sztuką już od momentu narodzin. Już nikogo nie dziwi odtwarzanie usypiającemu niemowlakowi koncertów Mozarta zamiast typowych kołysanek. Zabranie 3-latka do galerii sztuki czy muzeum również nie będzie przesadą, o ile wspólne wyjście poprzedzone zostanie odpowiednim wprowadzeniem. Prostymi słowami należałoby przedstawić maluchowi, co znajduje się w takim miejscu i umożliwić mu dokonanie wyboru, co chce zobaczyć. Dobrym pomysłem byłoby, żeby po takiej wizycie zainicjować rozmowę z dzieckiem na temat jego odczuć. W czym dostrzegł piękno, co go zaciekawiło, a co zaniepokoiło? Dzieci sztukę odbierają intuicyjnie. Często nie umieją jej werbalnie wyrazić, ale wyciągają wnioski i poddają je trafnej refleksji. Być może w tym samym dniu maluch nie będzie skory do prowadzenia teoretyczno-sztucznych rozważań, jednak po pewnym czasie temat wróci i dziecko samo zacznie wam zadawać pytania.

Kontakt z dobrą, starannie wyselekcjonowaną literaturą (treść i ilustracje) jest najłatwiejszą drogą do rozpoczęcia wychowania estetycznego od najmłodszych lat.

Z kolei myśląc o zinstytucjonalizowanej formie zajęć mamy do wyboru filharmonie muzyczne czy domy kultury, prowadzące zajęcia umuzykalniające i plastyczno-sensoryczne już dla niemowląt. Teatry dla dzieci prześcigają się w ofertach spektakli dla maluchów, muzea przygotowują ekspozycje również z myślą o młodych odbiorcach, którzy potrzebują sztuki dotknąć i ją poczuć.

To też może Cię zainteresować: Mindfulness dla dzieci

Koncepcja wychowania przez sztukę

W kontakcie ze sztuką, kulturą wyższą, można pozostać biernym odbiorcą i tzw. konsumentem arcydzieł. Taka postawa nie jest idealna, ale nie pozostaje bez znaczenia na rozwój człowieka i odkrywanie jego wrażliwości. Dużo lepszym wyborem jest natomiast aktywne uczestnictwo w kulturze i to najlepiej od najmłodszych lat. Koncepcja wychowania przez sztukę zakłada m.in., że nic tak nie kształtuje osobowości młodego człowieka, jak czynny udział w procesie tworzenia. Małe dziecko podejmuje spontaniczne próby kreacji i my, jako rodzice, nie powinniśmy mu w tym przeszkadzać. Koncepcja wychowania przez sztukę zakłada, że dziecko powinno czuć wolność i swobodę wyrażania siebie oraz przeżywać zadowolenie, a może i samospełnienie poprzez własne działania artystyczne. Pozwalajmy więc dziecku na brudzenie – siebie i otoczenia, na robienie hałasu, który w tym momencie dla naszego malucha jest komponowaniem najpiękniejszej muzyki czy na skakanie po poduszkach.

Inspirujmy dzieci do wszechstronnego wyrażania siebie i eksperymentów. Wydawnicze regały aż uginają się obecnie od nowych tytułów przygotowywanych właśnie w nurcie pedagogiki estetycznej. Można z nich do woli czerpać inspiracje do samodzielnej pracy z dzieckiem i wprowadzania go w świat sztuki.