Szok poporodowy – przyczyny, objawy, leczenie szoku po porodzie

Szok poporodowy – czym jest?

W wyniku przeciążenia psychicznego narodzinami dziecka może dojść u matki do rozwoju różnego rodzaju problemów psychicznych, potocznie określanych, jako szok poporodowy. Zalicza się tutaj występowanie poporodowych zaburzeń nastroju. Są to:

• przygnębienie poporodowe (tzw. baby blues),
• depresja poporodowa,
• psychoza poporodowa.

Pewnym rodzajem szoku poporodowego jest również zaburzenie stresowe pourazowe (PTSD), związane z silną traumą, jaką może być kobiety dla sam poród.

Szok poporodowy – przyczyny

Diametralna zmiana dotychczasowego funkcjonowania, zwyczajów i trybu życia po narodzinach dziecka nie jest obojętna dla stanu psychicznego młodych mam. Zderzenie się wyidealizowanego obrazu macierzyństwa z rzeczywistością oraz trudności w opiece mogą wywołać silny stres po urodzeniu dziecka. Tego rodzaju szok po porodzie może być większy, jeśli kobiecie nie towarzyszy wsparcie ze strony rodziny.

Przyczyny szoku poporodowego są zróżnicowane, najczęściej jest to kilka czynników nakładających się na siebie. Można wśród nich wymienić:

• poród, wiążący się z dużym wysiłkiem, silnie obciążający psychikę,
• zmęczenie,
• zmiany hormonalne,
• karmienie sztuczne,
• spadek libido,
• nowe obowiązki,
• zmianę sytuacji życiowej,
• choroby psychiczne w rodzinie.

Do problemów psychicznych może dojść nie tylko po porodzie siłami natury, niektóre kobiety skarżą się na szok poporodowy po cesarce.

Smutek poporodowy (baby blues) – co to jest?

Baby blues to bardzo często występujące wahania nastroju, które rozwijają się tuż po porodzie. Problem ten dotyka ok. 50–80 proc. młodych mam i w zasadzie jest najłagodniejszym rodzajem przejściowych zaburzeń nastroju po porodzie. Objawia się głównie uczuciem zmęczenia, drażliwością, niepokojem.

Stosunkowo nieznaczne trudności w opiece nad dzieckiem mogą wywoływać płacz, uczucie zniechęcenia. Przebywanie z dzieckiem nie przynosi kobiecie przyjemności.

W przeciwieństwie do innych, poważniejszych zaburzeń psychicznych, w tym przypadku kryzys po urodzeniu dziecka trwa jedynie kilkanaście dni, a jego objawy nie są zbyt nasilone. Jako że mija po niedługim czasie, smutek poporodowy nie wymaga przyjmowania żadnych leków. Korzystne natomiast jest otoczenie kobiety po porodzie opieką i wsparciem ze strony najbliższych, ponieważ w u niektórych baby blues może przejść w depresję poporodową.

Depresja poporodowa – objawy kryzysu po urodzeniu dziecka

Poporodowa depresja jest stanem znacznie cięższym niż baby blues. Szacuje się, że może dotykać nawet co piątej kobiety po porodzie. Depresja jest to następująca stopniowo utrata odczuwania przyjemności i cieszenia się z życia, połączona z ograniczeniem codziennej aktywności oraz zainteresowań.

Depresja poporodowa pojawia się zwykle mniej więcej pod koniec pierwszego miesiąca po porodzie i najczęściej jest utożsamiana z szokiem poporodowym.

Objawy szoku poporodowego w tym przypadku to:

• obniżony nastrój, uczucie przygnębienia, winy,
• zła samoocena,
• drażliwość, nerwowość,
• stałe uczucie zmęczenia,
• zaburzenia snu,
• ograniczenie aktywności życiowej,
• myśli samobójcze,
• uczucie nieradzenia sobie w opiece nad dzieckiem,
• nieustanne zamartwianie się o dziecko,
• brak odczuwania przyjemności w kontaktach z dzieckiem.

W przypadku podejrzenia depresji poporodowej ważny jest kontakt z lekarzem, gdyż brak odpowiedniego wsparcia może doprowadzić nawet do samobójstwa młodej kobiety. Pomóc może rozmowa z psychologiem, psychoterapia, w niektórych przypadkach konieczne jest zastosowanie leków przeciwdepresyjnych. Nie można zapominać również o wsparciu ze strony rodziny.

Psychoza poporodowa – jak rozpoznać i leczyć?

Ten rodzaj szoku po porodzie rozwija się najczęściej pod koniec pierwszego miesiąca po urodzeniu dziecka, występuje dużo rzadziej, ale może mieć znacznie cięższy od depresji poporodowej przebieg. Choroba rozpoczyna się szybko, młoda matka staje się drażliwa, nerwowa, niespokojna. Ma trudności ze snem, nie potrafi odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Po pewnym czasie unika opieki nad dzieckiem. Mogą pojawić się koszmary nocne, problemy z prawidłowym postrzeganiem świata i interpretacją wydarzeń.

Jeśli kobieta zachoruje na psychozę poporodową to ryzyko, że w czasie choroby wyrządzi krzywdę dziecku, sięga 4 proc. Stad też choroba wymaga szybkiego rozpoznania i rozpoczęcia leczenia psychiatrycznego. Choroby psychiczne w przeszłości lub w rodzinie zwiększają ryzyko wystąpienia psychozy po porodzie.

Poród a zespół stresu pourazowego (PTSD)

W przeciwieństwie do wcześniej wymienionych stanów, pojawia głównie w wyniku silnej reakcji stresowej, szczególnie obciążającej stan psychiczny. Dla kobiety sam poród, zwłaszcza, jeśli towarzyszy mu brak odpowiedniej opieki lub inne niekorzystne zdarzenie, może być czynnikiem wywołującym PTSD. Nie występuje oczywiście u wszystkich kobiet, wpływ mają pewne cechy osobnicze (np. zróżnicowana wrażliwość), a także zdarzenia towarzyszące.

Charakterystyczne dla tego zaburzenia jest ponowne przeżywanie traumy (porodu) w koszmarach sennych, luki w pamięci, unikanie miejsc, które mogą przypominać poród. Poza tym mogą wystąpić bezsenność, drażliwość, nerwowość. W tym wypadku także konieczna jest pomoc psychiatryczna.

Sposoby na szok poporodowy – jak pomóc kobiecie?

W zależności od rozległości zaburzenia może wystarczyć samo wsparcie rodziny. W cięższych przypadkach konieczna bywa pomoc lekarska, nawet przebiegająca z pobytem na oddziale psychiatrycznym. Niezwykle ważne jest wsparcie ze strony rodziny, pomoc w opiece nad dzieckiem, w pracach domowych. Pomocne mogą być szkoły rodzenia czy grupy wsparcia. Niektórym młodym mamom pomaga również karmienie piersią.

Warto pamiętać, że możemy mieć do czynienia z szokiem poporodowym u mężczyzn. Objawy w postaci drażliwości, wyraźnego spadku nastroju, problemów z podejmowaniem decyzji czy niechęcią do spędzania czasu z dzieckiem najczęściej ujawniają się nieco później niż u kobiety, zazwyczaj pomiędzy trzecim a szóstym miesiącem jego życia. Podłożem jest głównie słaba konstrukcja psychiczna, choć wpływ mają także warunki ekonomiczne i społeczne.