Pęknięcie macicy – przyczyny, objawy, leczenie

Pęknięcie macicy – co to?

Pęknięcie macicy zdarza się w przypadku, kiedy występuje nieprawidłowa czynność skurczowa macicy, z reguły nieproporcjonalnie duża w stosunku do zaawansowania akcji porodowej. Nagły wzrost siły skurczów lub długie i silne skurcze w pierwszym okresie porodu (okres, w czasie którego dochodzi do pełnego rozwarcia szyjki macicy), stanowią poważne zagrożenie do wystąpienia tego powikłania.

Przyczyny pęknięcia macicy

Macica w trakcie porodu kurczy się i rozkurcza z bardzo dużą siłą. Dziecko, które znajduje się wewnątrz macicy, musi zostać wypchnięte przez ciasny kanał rodny na zewnątrz. Zarówno drogi rodne matki, jak i główka płodu mają duże zdolności do adaptacji i wzajemnego dopasowania się, żeby poród przebiegał bez obrażeń. Jednak wyróżnia się czynniki, które zwiększają ryzyko pęknięcia macicy, a które można zdiagnozować już w czasie ciąży.

Kiedy należy brać pod uwagę urazowe pęknięcie macicy, jako ewentualne powikłanie akcji porodowej?

• Stan po cięciu cesarskim – szczególnie jeśli cięcie było wykonywane wielokrotnie i gdy przerwa między porodami zakończonymi cięciem cesarskim była mniejsza niż 12 miesięcy;
• makrosomia płodu – przewidywana waga płodu powyżej 4 kilogramów,
• ciąża wielopłodowa;
• nieprawidłowe położenie płodu w macicy – miednicowe lub poprzeczne;
• wysokie proste stanie główki – płód nieprawidłowo wstawia się główką do kanału rodnego, przez co dochodzi do zatrzymania postępu porodu;
• operacje na trzonie macicy, przebyte łyżeczkowania jamy macicy (często są źródłem blizn na mięśniu macicznym);
• klasyczne cięcie cesarskie w wywiadzie (najkorzystniejsze jest poprzeczne cięcie macicy w jej dolnym odcinku);
• cienka blizna po cięciu cesarskim zdiagnozowana podczas badania USG;
• cięcie cesarskie w wywiadzie wykonane przed ukończeniem 30. tygodnia ciąży;
• cięcie cesarskie w wywiadzie wykonane z powodu braku postępu porodu;
• okołoporodowy uraz dziecka w trakcie poprzedniego porodu naturalnego;
• przebyta dystocja barkowa (stan, kiedy po urodzeniu się główki dziecka występują trudności z urodzeniem barku);
• przebyte pęknięcie macicy w trakcie poprzedniego porodu naturalnego lub rozległe pęknięcia krocza (III i IV stopnia).

To też Cię może zainteresować: Jak uniknąć nacięcia krocza w czasie porodu?

Jak często zdarza się pęknięcie macicy w czasie porodu naturalnego po cc?

Aktualnie coraz więcej kobiet po cięciu cesarskim chce rodzić siłami natury, jednak w ich przypadku ryzyko pęknięcia macicy w trakcie porodu jest większe, niż w przypadku porodu fizjologicznego, bez wcześniejszego cięcia.

W latach 1987-1996 w Waszyngtonie przeprowadzono badania na grupie ponad 20 tysięcy kobiet, które pierwszą ciążę miały rozwiązaną operacyjnie, a drugi poród przebiegał naturalnie. Wszystkie kobiety były w ciążach pojedynczych. Okazało się, że największy odsetek pęknięć macicy był wśród kobiet, które miały poród wywoływany poprzez podanie prostaglandyn do szyjki macicy, zaś najmniej urazowych rozdarć mięśnia macicznego było wśród rodzących, których poród rozpoczął się spontanicznie. Poród indukowany mechanicznie, czyli poprzez założenie cewnika Foleya do szyjki macicy, uplasował się na drugim miejscu, jeśli chodzi o ryzyko powstawania pęknięć.

Według Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, w rekomendacjach dotyczących zakończenia ciąży drogą cesarskiego cięcia również zaleca się indukcję porodu poprzez założenie cewnika Foleya, jako metody o najniższym ryzyku wystąpienia pęknięcia macicy po przebytym cięciu cesarskim wśród stosowanych metod indukcji. Zastosowanie oksytocyny, aby wywołać skurcze porodowe, obarczone jest dwukrotnie większym ryzykiem pęknięcia, zaś zastosowanie prostaglandyn – trzykrotnie większym ryzykiem w porównaniu z porodem naturalnym.

Zobacz też: Cesarskie cięcie – planowanie, jak się przygotować, przebieg

Badania dowodzą, że prostaglandyny oprócz wpływu na szyjkę macicy (jej zmiękczania i rozszerzania), mogą wpływać na skład biochemiczny blizny, przez co ma ona większe predyspozycje do samoistnego rozejścia.

Pęknięcie macicy, która nie ma blizn po operacjach lub łyżeczkowaniach, praktycznie w ogóle się nie zdarza.

Do tej pory opisano sześć przypadków pęknięcia macicy, gdzie rozdarcie mięśnia nastąpiło przy towarzyszącej bliźnie po cięciu cesarskim (uraz wystąpił na tylnej ścianie macicy). Tylko jeden z tych przypadków zakończył się przeżyciem płodu, przy jego wydaleniu wraz z łożyskiem do jamy otrzewnej.

Przeczytaj też o zespole Ashermana

Objawy pęknięcia macicy

Pęknięcie macicy może być nagłe, ale może również dawać wcześniejsze objawy, sugerujące możliwość wystąpienia tego powikłania porodowego.

Najczęstszym zauważalnym objawem pęknięcia macicy jest nieprawidłowy zapis KTG, sugerujący, że dziecko jest zagrożone niedotlenieniem i zamartwicą. Występują bardzo duże spadki tętna, które nie wzrastają do poziomu uważanego za fizjologiczny w trakcie porodu (w czasie akcji porodowej spadki tętna dziecka w odpowiedzi na skurcz macicy są w większości traktowane jak oznaka dobrostanu płodu. Jeśli jednak na zapisie KTG spadki są zbyt duże, występują nieregularnie w stosunku do skurczów macicy, a tętno nie wraca do normy pomiędzy skurczami – oznacza to sytuację alarmową dla zespołu porodowego).

Zapis KTG sugerujący, że dziecko jest w stanie zagrożenia zdrowia i życia, to wczesny objaw pęknięcia macicy w bliźnie po przebytym cięciu cesarskim.

Przeczytaj również: Czy możliwy jest poród bez parcia?

Jakie jeszcze objawy daje pęknięcie macicy?

• Silny ból brzucha nasilający się w przerwie międzyskurczowej;
• uczucie bólu i napięcia w okolicy blizny po cięciu cesarskim lub innej operacji na macicy;
• nagłe ustąpienie skurczów macicy lub uczucie ciągłego skurczu, bez żadnej przerwy;
• cofanie się części przodującej w kanale rodnym w trakcie badania wewnętrznego (w trakcie fizjologicznego porodu dziecko nie cofa się, gdyż macica stawia opór i przez skurcze wypycha je na zewnątrz);
• krwiomocz;
• nagłe krwawienie z dróg rodnych;
• przyspieszenie akcji serca u rodzącej (tachykardia), hipotonia (spadek ciśnienia, spowodowany krwawieniem z pękniętej macicy) i wstrząs;
• bardzo silny niepokój rodzącej kobiety;
• zmiana wyglądu brzucha;
• trudności ze znalezieniem tętna płodu.

Czytaj również: Ospa party – co to jest? Dlaczego zarażanie ospą jest niebezpieczne?

Jak leczy się pęknięcie macicy?

Pęknięcie macicy leczy się poprzez natychmiastową laparotomię, czyli otwarcie jamy brzusznej celem wydobycia płodu, łożyska i zszycia macicy. Jeśli pęknięcie jest zbyt duże i mocno krwawi, kobieta wchodzi we wstrząs z powodu utraty dużej ilości krwi – możliwe jest wycięcie mięśnia macicy, jako postępowanie ratujące życie.

Najczęściej powikłaniami pęknięcia macicy są: histerektomia (wycięcie macicy), uraz urologiczny, konieczność wykonania transfuzji krwi, niedotlenienie, zamartwica lub zgon dziecka, śmierć matki.

Przeczytaj też o hymenotomii, czyli zabiegu nacięcia błony dziewiczej

Rokowania w przypadku pęknięcia macicy

Pęknięcie macicy to jedno z niezwykle rzadkich i bardzo poważnych powikłań porodu, stanowiące przyczynę zgonu matek i dzieci w okresie okołoporodowym. Rokowanie zawsze jest niepewne i zależne od wielu czynników, tj. szybkości zdiagnozowania pęknięcia i wykonania laparotomii, rozległości urazu mięśnia macicy, zaawansowania porodu, stanu ogólnego rodzącej (parametrów życiowych, utraty krwi).

Jeśli decyzje mające na celu ratowanie życia kobiety i dziecka są podjęte błyskawicznie, zostaje wdrożone leczenie i kobieta odpowiednio na nie reaguje – jest szansa, że nie będzie odczuwała większych konsekwencji zdrowotnych i będzie mogła w przyszłości zajść w ciążę, pod warunkiem że macica zostanie zachowana. Stan dziecka zależy od stopnia przebytego niedotlenienia i od szybkości wydobycia go z macicy w czasie wykonania cięcia cesarskiego.

Przeczytaj również: Fazy porodu – co się podczas nich dzieje?

Może się zdarzyć, że zarówno kobieta, jak i dziecko będą w dobrym stanie po porodzie powikłanym pęknięciem macicy, nie są to sytuacje odosobnione.

Najważniejsze w zapobieganiu pęknięciom macicy jest wczesne wykrycie ewentualnych czynników ryzyka, ich minimalizacja, a w przypadku dużej szansy na wystąpienie powikłania – wykonanie elektywnego cięcia cesarskiego.