Test na HIV w ciąży

HIV to wirus niedoboru odporności. Przez kilka lat po wniknięciu w organizm może nie wywoływać żadnych objawów, jednocześnie stopniowo wyniszczając układ immunologiczny. Z czasem u osoby zarażonej wirusem HIV rozwija się AIDS (zespół nabytego niedoboru odporności). Nie jest to oddzielna choroba, ale raczej najbardziej zaawansowane stadium zarażenia HIV, które w szybkim tempie prowadzi do śmierci.

Przede wiele lat uważano, że HIV i AIDS dotykają tylko osoby z tzw. grupy ryzyka, czyli ze środowiska narkomanów czy homoseksualistów. Obecnie wiadomo już, że zarazić HIV może się praktycznie każdy – wystarczy kontakt seksualny z osobą chorą (która zazwyczaj nie ma tego świadomości) albo np. wizyta w salonie tatuażu, w którym nie przestrzega się ścisłych zasad sterylizacji narzędzi.

Osobami zarażonymi mogą być również kobiety w ciąży, które mają stałego partnera. Należy pamiętać, że do zakażenia mogło dojść nawet kilka lat wcześniej, podczas współżycia z innymi partnerami/partnerkami.

Czytaj również: Cholestaza ciążowa – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie

HIV w ciąży: jak przenosi się na dziecko?

Wirus HIV może zostać przeniesiony do organizmu dziecka na trzy sposoby:

• zarażenie wewnątrzmaciczne – poprzez łożysko; zazwyczaj dopiero po 20. tygodniu ciąży (kilka procent przypadków),
• podczas porodu lub tuż po nim,
• w czasie karmienia piersią.

Zakażeniu dziecka sprzyja tzw. wysoka wiremia u matki, czyli gwałtowny przyrost poziomu wirusa w jej krwi. Zazwyczaj dochodzi do niego krótko po zarażeniu albo w późnym etapie, gdy rozwija się już AIDS.

Należy pamiętać, że system odpornościowy noworodka jest słabo rozwinięty – dlatego też wszystkie negatywne skutki zarażenia HIV, w tym rozwinięcie się AIDS, pojawiają się u nieco szybciej niż u osoby dorosłej. Innymi słowy: wirus HIV to dla dziecka śmiertelne niebezpieczeństwo.

Co daje test na HIV w ciąży?

Jeżeli przyszła mama nie wie, że jest nosicielką wirusa HIV, a zatem nie wiedzą o tym również ginekolog prowadzący ciążę oraz personel oddziału porodowego, ryzyko zarażenia dziecka wynosi od 15% do 30%, a przy długim karmieniu piersią – nawet do 50%. To bardzo dużo.

Sytuacja znacząco się zmienia, jeśli lekarze wiedzą o obecności wirusa we krwi matki – wówczas natychmiast rozpoczyna się pełną profilaktykę odmatczynego zakażenia HIV, której głównymi elementami są:

• terapia lekami antywirusowymi u matki oraz regularne kontrolowanie poziomu wirusa we krwi,
• przeprowadzenie porodu drogą cesarskiego cięcia,
• natychmiastowe oczyszczenie dziecka z mazi i innych wydzielin,
• podanie dziecku leków przeciwwirusowych (w ciągu 4 godzin od porodu),odstąpienie od karmienia piersią.

Efekty tych działań mają prawie 100% skuteczności. Dla przykładu w 2017 roku wszystkie 35 ciężarnych, u których stwierdzono obecność HIV we krwi, urodziło zdrowe dzieci.

Kiedy zrobić test na HIV w ciąży i jak on przebiega?

Test na HIV w ciąży należy przeprowadzić dwukrotnie: po raz pierwszy do 10. tygodnia ciąży i po raz drugi między 33. a 37. tygodniem ciąży. Do jego wykonania konieczne jest pobranie próbki krwi z żyły łokciowej.

Bardzo ważne jest, aby badanie zostało przeprowadzone dwukrotnie. Test wykonany w I. trymestrze umożliwia zmniejszenie ryzyka zakażenia drogą wewnątrzmaciczną, czyli poprzez łożysko. Z kolei badanie przeprowadzone pod koniec ciąży wykrywa zakażenia, które nie były możliwe do wykrycia wcześniej (przeciwciała są widoczne w badaniu dopiero po około 3. miesiącach od zarażenia) i umożliwia profilaktykę okołoporodową.

Uwaga! Warto wiedzieć, że standardowa morfologia nie wykryje testu HIV – konieczne jest skierowanie na oznaczenie konkretnych przeciwciał.

Test na HIV w ciąży: ile kosztuje?

Test na HIV jest umieszczony w koszyku świadczeń lekarza prowadzącego ciążę w ramach opieki zdrowotnej nad ciężarną, którą opłaca Narodowy Fundusz Zdrowia. Oznacza to, że jest on zupełnie bezpłatny – nawet jeśli przyszła mama nie jest ubezpieczona (wyjątkiem są badania przeprowadzane w prywatnych placówkach i laboratoriach).

Pozytywny test na HIV w ciąży a poród siłami natury

Stwierdzenie obecności wirusa HIV w krwi matki nie jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do porodu naturalnego. Można go przeprowadzić, o ile na skutek terapii poziom wirusa jest niewykrywalny i o ile poród nie będzie trwał dłużej niż 4 godziny. Niemniej z uwagi na to, że nigdy nie ma pewności co do spełnienia ostatniego warunku, lekarze najczęściej skłaniają się ku cesarskiemu cięciu.

Bibliografia:

1. https://www.aids.gov.pl/kampanie/1test.2zycia/pliki/Raport_z_badania_Postawy_kobiet_w_ciazy_KCdsAIDS.pdf
2. Korbek, A. Torbe, „Zakażenia w ciąży i okołoporodowe”, wyd. Medical Tribune Polska, 2017