Łożysko przodujące – przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest łożysko?

Łożysko jest wspólnym narządem matki i płodu, ponieważ powstaje z doczesnej podstawowej błony śluzowej macicy oraz kosmówki. Do jego głównych funkcji należy dostarczenie substancji budulcowych i tlenu dla rozwijającego się płodu, a także usuwanie jego produktów przemiany materii.

Łożysko wytwarza również wiele ważnych hormonów niezbędnych do utrzymania ciąży. O jego pełnym wykształceniu możemy mówić dopiero pod koniec I trymestru ciąży. Z kolei dokładna ocena położenia łożyska jest jednym z podstawowych powodów wykonywania USG położniczego w drugiej połowie ciąży.

Czym jest łożysko przodujące?

Prawidłowo łożysko położone jest w górnej części, na przedniej lub tylnej ścianie macicy. W przypadku łożyska przodującego dochodzi do jego nieprawidłowego zagnieżdżenia się w dolnym odcinku macicy. Można wówczas powiedzieć, że łożysko przoduje przed płodem.

W zależności od odległości, jaka dzieli jego dolny biegun od ujścia wewnętrznego kanału szyjki macicy, wyróżniamy:

• łożysko nisko schodzące – wówczas łożysko zlokalizowane jest w obrębie dolnego odcinka macicy, ale nie pokrywa ujścia wewnętrznego szyjki macicy;
• łożysko przodujące częściowo lub łożysko brzeżnie przodujące – sytuacja, gdy łożyska częściowo pokrywa tylko część ujścia lub przylega do ujścia wewnętrznego szyjki macicy;
• łożysko centralnie przodujące – łożysko znajduje się centralnie nad ujściem szyjki macicy i je pokrywa. Jest związane z największym ryzykiem powikłań.

Wystąpienie łożyska przodującego – czynniki ryzyka

Przyczyny łożyska przodującego nie są jednoznacznie zdefiniowane, jednak obecnie wiemy, że niektóre czynniki mogą predysponować do nieprawidłowej implantacji tej struktury. Udowodniono, że ryzyko wystąpienia łożyska przodującego rośnie w kolejnych ciążach, a zakończenie ich drogą cięcia cesarskiego jeszcze bardziej je zwiększa.

Wszystko przez to, że uszkodzona błona śluzowa macicy stanowi mniej korzystne warunki do implantacji łożyska, w związku z czym w kolejnych ciąży zagnieżdża się ono w innej lokalizacji. Do pozostałych czynników ryzyka należą:

• wszelkie nieprawidłowości w budowie błony śluzowej macicy, związane z obecnością mięśniaków, polipów lub ich operacyjnym usunięciem;
• ciąża wielopłodowa,
• starszy wiek pacjentki,
• palenie papierosów,
• obecność wad genetycznych u płodu,
• wystąpienia łożyska przodującego we wcześniejszych ciążach.

Rosnący odsetek ciąż zakończonych cięciem cesarskim, a także coraz starszy wiek kobiet decydujących się na potomstwo, sprawiają, że częstość występowania łożyska przodującego systematyczne wzrasta.

Jakie objawy wskazują, że możemy mieć do czynienia z łożyskiem przodującym?

Pierwszy objaw łożyska przodującego, w postaci krwawienia z dróg rodnych, pojawia się najczęściej po 30. tygodniu ciąży. Początkowo ma ono niewielkie nasilenie i jest nazywane krwawieniem anonsującym. Dochodzi do niego na skutek nieodczuwalnych przez ciężarną skurczy przepowiadających macicy, które powodują przedwczesne oddzielenie fragmentu nieprawidłowo zlokalizowanego łożyska. Wraz z zaawansowaniem ciąży skurcze macicy stają się coraz częstsze i silniejsze. Sprawia to, że kolejne krwawienia są coraz bardziej obfite. Do krwotoku niezwykle groźnego dla życia matki może dojść pod koniec III trymestru ciąży lub w czasie porodu, dlatego łożysko przodujące jest wskazaniem do zakończenia ciąży planowanym cięciem cesarskim.

W postępowaniu położniczym niezwykle ważną rolę odgrywa odróżnienie łożyska przodującego od przedwczesnego oddzielenia łożyska prawidłowo zlokalizowanego, które wymaga natychmiastowego rozwiązania ciąży. Jest to możliwe na podstawie objawów zgaszanych przez pacjentkę. Występowanie epizodów stopniowo nasilającego się krwawienia z dróg rodnych w III trymestrze ciąży, które przebiega bez bólu, a w badaniu palpacyjnym stwierdza się miękki brzuch bez patologicznych oporów, sugeruje rozpoznanie łożyska przodującego.

Rozpoznanie łożyska przodującego jest możliwe na podstawie przezpochwowego badania USG wykonanego po 30. tygodniu ciąży. Silny ból brzucha oraz krwawienie ciemną krwią, szczególnie jeśli objawy te wystąpiły po urazie lub u kobiet z nadciśnieniem tętniczym, wskazują na przedwczesne oddzielenie się łożyska.

Czy łożysko przodujące jest niebezpieczne?

Implantacja łożyska w dolnej części macicy, a więc odcinku do tego nieprzystosowanym, stanowi zagrożenie zarówno dla matki, jak i dla płodu. Jednym z najpoważniejszych powikłań jest krwotok w wyniku przedwczesnego oddzielenia się łożyska zlokalizowanego w nieprawidłowym miejscu. W wyniku tego może dojść do niedotlenienia okołoporodowego, urodzenia wcześniaka, a nawet obumarcia płodu.

Masywne krwawienie z dróg rodnych może skutkować potrzebą przetoczenia znacznej objętości produktów krwiopochodnych u kobiet, a nierzadko również stwarza zagrożenie dla jej życia. Z łożyskiem przodującym często współistnieje jego dodatkowa patologia, a mianowicie łożysko wrośnięte. Jest to sytuacja, gdy kosmki łożyska penetrują w głąb ściany macicy, a w skrajnych przypadkach mogą dochodzić nawet do otrzewnej lub ściany pęcherza moczowego. Wówczas konieczne może być okołoporodowe wycięcie macicy.

Łożysko nad ujściem wewnętrznym szyjki macicy – leczenie

Jedynym sposobem leczenia łożyska przodującego jest zakończenie ciąży. Ze względu na to, że nieprawidłowa lokalizacja łożyska jest przeciwwskazaniem do porodu siłami natury, zalecanym sposobem rozwiązania jest cesarskie cięcie.

W którym tygodniu wykonać cięcie cesarskie przy łożysku przodującym? Termin rozwiązania powinien być ustalony indywidualnie po przeanalizowaniu nasilenia krwawienia, stanu zdrowia kobiety, wieku ciąży oraz dojrzałości płodu. Gdy dojrzałość płodu jest już odpowiednia, zazwyczaj pomiędzy 36. a 38. tygodniem ciąży zaleca się wykonanie cesarskiego cięcia.

W przeciwnym razie, jeśli korzyści przewyższają potencjalne ryzyko, odpowiednie jest leczenie zachowawcze. Wówczas bardzo ważne jest, by nie narażać kobiety na urazy, zapewnić jej spokój i odpoczynek. Ze względu na potencjalną urazowość, przeciwwskazane jest badanie wewnętrzne. W celu przyspieszenia rozwoju płuc płodu lekarz może zalecić podanie sterydów, co zniweluje dodatkowe powikłania ewentualnego wcześniactwa oraz leki hamujące skurcze macicy – w przypadku ich wystąpienia. Dzięki temu zwiększamy szanse na osiągnięcie odpowiedniej dojrzałości dziecka. Jednak wystąpienie objawów sugerujących zagrożenie życia lub zdrowia matki zawsze jest wskazaniem do rozwiązania ciąży, nawet pomimo ryzyka urodzenia wcześniaka.