Ciąża po 40. – szanse, ryzyko, zagrożenia, badania, korzyści z ciąży po czterdziestce

Ciąża po 40. – wpadka czy celowe działanie?

Najlepszym wiekiem na zajście w ciążę, z punktu widzenia zdrowia matki i dziecka, jest ten między 19. a 25. rokiem życia. W dzisiejszych czasach większość kobiet w tym wieku poświęca się nauce i karierze zawodowej lub po prostu nie jest jeszcze w stanie zapewnić dziecku warunków finansowych do jego utrzymania. W związku z tym matki często decydują się na urodzenie pierwszego dziecka dopiero po trzydziestce, a nawet na ciążę po 40-tce.

Z drugiej strony zdarzają się też sytuacje, kiedy życie zaskakuje i matka posiadająca prawie dorosłe już dzieci dowiaduje się o nieplanowanej ciąży. Czy po 40. roku życia można urodzić zdrowe dziecko? Jakie ryzyko niesie ciąża w późnym wieku? Jakie badania można przeprowadzić, aby upewnić się, że dziecko rozwija się prawidłowo?

Ciąża po 40. – szanse na dziecko po 40.

Wiele kobiet zadaje pytanie, jak szybko zajść w ciążę po 40.? W opisywanym przypadku trzeba zdać sobie sprawę z kilku czynników. W jajnikach płodów żeńskich między 16. a 20. tygodniem ciąży znajduje się około 6–7 milionów pęcherzyków pierwotnych, zawierających niedojrzałe komórki jajowe. Aż do okresu dojrzewania, czyli przez okres kilkunastu lat, ich liczba sukcesywnie spada, a każda dziewczynka przed pokwitaniem ma swoich jajnikach około 400 tys. komórek jajowych. Ostatecznie w ciągu życia owulacji ulega jedynie około 400 komórek jajowych.

Kalendarz dni płodnych i owulacji – sprawdź, kiedy masz dni płodne

Na pierwszy rzut oka wydaje się, że jest to stosunkowo duża liczba cykli miesiączkowych, podczas których może dojść do zapłodnienia. Jeśli jednak zaczniemy liczyć, to okaże się, że kobieta, która zaczęła miesiączkować w wieku 13 lat, w wieku 23 lat „wykorzysta” już około 120 komórek, 33 lat – 250 komórek jajowych, a około czterdziestki – prawie wszystkie komórki. Kluczowe jest także określenie „około 400” – u niektórych kobiet menopauza może nadejść już np. po 350 cyklach miesiączkowych, a u innych nawet po 500. Niemniej pewne jest, że płodność kobiety spada wraz z wiekiem.

Ciąża po czterdziestce – ryzyko i zagrożenia – wady genetyczne i zespół Downa?

Dojrzały wiek zarówno matki, jak i ojca wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wad genetycznych u dziecka. Nieprawidłowości mogą występować w materiale genetycznym samej komórki jajowej lub plemnika lub może do nich dochodzić na etapie ich połączenia czy pierwszych podziałów komórkowych zygoty. To właśnie wady genetyczne są najistotniejszym czynnikiem wzrostu ryzyka poronień, zwłaszcza na bardzo wczesnym etapie ciąży, czyli jeszcze przed zagnieżdżeniem się zarodka w błonie śluzowej macicy.

Najgłośniejszym medialnie zagrożeniem związanym z późnym macierzyństwem jest zespół Downa. I faktycznie, w wieku 40 lat co setna matka rodzi dziecko z tą chorobą, a w wieku 45 lat jest to już co trzydziesta. Mimo to statystyki mówią, że ryzyko urodzenia dziecka z zespołem Downa jest z reguły wyższe przed ukończeniem 35. roku życia, co ma związek przede wszystkim z tym, że po 40. większość zarodków z wadami genetycznymi ulega poronieniu.

Kolejnym istotnym zagrożeniem związanym z ciążą w dojrzałym wieku jest pogorszenie ogólnego stanu zdrowia matki, który może wikłać przebieg ciąży. Pamiętajmy, że z jednej strony żyjemy w czasach, kiedy większość z nas dba o swoją kondycję, z drugiej jednak obserwujemy stały wzrost częstotliwości chorób cywilizacyjnych, takich jak nadciśnienie tętnicze czy cukrzyca. Okazuje się, że niektórzy są zmuszeni do włączenia odpowiedniej farmakoterapii już w wieku 20–30 lat. Ciąże u matek z chorobami przewlekłymi wiążą się z ryzykiem powikłań i muszą być ściśle monitorowane.

Ciąża po 40. roku życia – jakie badania wykonać?

Standardowy schemat badań prenatalnych w przypadku ciąży w starszym wieku jest taki sam, jak u pacjentek młodszych. Należy wykonać 3 obowiązkowe badania ultrasonograficzne:

• między 11. a 13. tygodniem ciąży – ocena liczby płodów, czynności serca, poszukiwanie markerów wskazujących na obecność wad genetycznych (ocena przepływu przez zastawkę trójdzielną, przez przewód żylny, brak lub niedorozwój kości nosowej, pomiar przezierności karkowej);
• między 18. a 24. tygodniem ciąży – pomiar obwodu głowy, brzucha, długości kości ramiennej i udowej (aby ocenić rozwój względem wyznaczonego wieku ciążowego) i ocena anatomii poszczególnych narządów;
• między 28. a 32. tygodniem ciąży – ocena podobna do tej z poprzedniego badania.

Wszystkie kobiety w ciąży po 35. roku życia, będące w ciąży, mają możliwość skorzystania z poszerzenia diagnostyki prenatalnej celem wykrycia ewentualnych wad genetycznych i rozwojowych w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia. Obejmuje ona wykonanie dodatkowych badań genetycznych i biochemicznych (oznaczenie stężeń osoczowego białka ciążowego A-PAPP-A, α-fetoproteiny AFP, gonadotropiny kosmówkowej β-HCG i estriolu). Badanie PAPP-A i β-HCG, czyli tzw. test podwójny wykonuje się między 11. a 14. tygodniem ciąży, a test potrójny (AFP, β-HCG i estriol) – między 14. a 20. tygodniem ciąży.

W zależności od wieku ciążowego możliwe jest także wykonanie badań inwazyjnych, z czego najczęściej przeprowadza się amniopunkcję. Są to:

• biopsja kosmówki (wykonywana między 9. a 12. tygodniem ciąży), polegająca na pobraniu kosmków łożyska;
• amniopunkcja (wykonywana między 15. a 20. tygodniem ciąży), polegająca na pobraniu próbki płynu owodniowego;
• kordocenteza (wykonywana po 16. tygodniu ciąży), polegająca na pobraniu krwi pępowinowej.

Alternatywą do inwazyjnych badań prenatalnych w przypadku późnej ciąży po 40., takich jak amniopunkcja czy kordocenteza, jest oznaczanie płodowego DNA w surowicy krwi ciężarnej (cell free fetal DNA, cffDNA). Taki bezinwazyjny test NIPT można wykonać już od około 10. tygodnia ciąży. Badanie to kosztuje niestety około 2000–3000 zł i nie jest refundowane.

Ciąża po 40-tce – jakie są korzyści późnego macierzyństwa?

Chociaż ciąża po 40. roku życia wiąże się z ryzykiem poronień, porodów przedwczesnych i wad genetycznych, wiele dzieci rodzi się zupełnie zdrowa, a z późnego macierzyństwa wynika mnóstwo korzyści.

Pamiętajmy, że nie tak dawno temu kobiety po 40. roku życia były już babciami i zajmowały się gromadą wnuków. W dzisiejszych czasach są to panie młode fizycznie i psychicznie, aktywne zawodowo i zadowolone z życia. Dziecko jest często dopełnieniem ich prawie idealnego życia. Są bowiem wówczas ustatkowane, niezależne finansowe, świadome tego, że są w stanie zapewnić maleństwu najlepsze warunki życia i edukacji. Co ważne, mają również czas na jego wychowanie.

Wiele badań potwierdza, że kobiety w dojrzałym wieku często dbają o siebie w czasie ciąży znacznie bardziej niż młodsze panie. Zdrowo się odżywiają, dbają o właściwą kondycję, a po porodzie wiele z nich decyduje się na dłuższe karmienie piersią. Posiadanie małego dziecka po czterdziestce powoduje, że czują się dłużej młode i atrakcyjne.