Ból wątroby w ciąży – jakie choroby wątroby może oznaczać?

Ból okolicy wątroby i świąd ciała – cholestaza ciążowa

Jedną z częściej występujących w okresie ciąży chorób wątroby jest cholestaza ciężarnych. Istotą schorzenia jest nieprawidłowe transportowanie żółci w hepatocytach, czyli komórkach wątroby. Nie udało się do tej pory ustalić jednej konkretnej przyczyny cholestazy ciążowej, natomiast zaobserwowano wpływ czynników genetycznych i hormonalnych (głównie hormonów ciążowych), a także diety.

Podstawowym objawem cholestazy ciężarnych jest uporczywy świąd całego ciała, który najczęściej pojawia się między 25. a 32. tygodniem ciąży. Swędzenie ciała w nocy jest nasilone, a jego intensywność bywa nasilona do tego stopnia, że jest trudna do zniesienia. Czasem może towarzyszyć mu biegunka czy stolce tłuszczowe, a także ból w prawym nadbrzuszu w okolicach wątroby. U co 5. pacjentki po około 2–4 tygodniach świądu pojawia się żółtaczka.

Jak diagnozuje się cholestazę? U ciężarnej z podejrzeniem cholestazy wykonuje się badania laboratoryjne, w których można zaobserwować wzrost aktywności aminotransferaz wątrobowych (AlAT i AspAT – próby wątrobowe), podwyższenie stężenia bilirubiny, fosfatazy zasadowej (ALP) i GGTP. Świadczy to o zaburzeniach funkcjonowania wątroby. Najbardziej czułym markerem jest natomiast wzrost stężenia kwasów żółciowych w surowicy krwi.

Jak leczy się cholestazę ciążową? Podstawą leczenia problemów z wątrobą w przebiegu cholestazy ciążowej jest przyjmowanie przez ciężarną preparatów kwasu ursodeoksycholowego, który wiąże kwasy żółciowe i przyczynia się do znaczącego zmniejszenia swędzenia skóry. W ciąży niezbędne jest także monitorowanie stanu płodu, ponieważ niekontrolowana cholestaza może prowadzić do przewlekłej niewydolności łożyska. W nasilonych przypadkach niezbędne jest wcześniejsze rozwiązanie ciąży. Objawy zanikają niedługo po porodzie, ale istnieje duża szansa na nawrót dolegliwości w kolejnych ciążach.

Podwyższone enzymy wątrobowe, nudności, ból wątroby w ciąży

Ból w prawym boku ciąży, zwłaszcza w III trymestrze, może wskazywać na zespół Hellp. Jest to choroba dość rzadka, która może jednak stać się przyczyną śmierci płodu, jak i ciężarnej. HELLP to akronim od angielskich słów – „H”oznacza hemolizę, „EL” podwyższoną aktywność enzymów wątrobowych, a „LP” niski poziom płytek krwi. Wszystkie te kryteria muszą zostać spełnione, aby rozpoznać chorobę. Prowadzi ona do powstawania krwiaków w obrębie wątroby, które mogą pęknąć i skutkować masywnym krwotokiem do jamy brzusznej.

Jakie są objawy zespołu HELLP? Wśród objawów zespołu HELLP można wymienić ból w nadbrzuszu, głównie ból po prawej stronie pod żebrami sugerujący bolącą wątrobę, nudności i wymioty, ogólne osłabienie, bóle głowy. W skutek narastania niewydolności wątroby dochodzi do powstawania obrzęków i wzrostu wartości ciśnienia tętniczego. Symptomy pojawiają się najczęściej między 27. a 36. tygodniem ciąży, choć czasem występują dopiero w okresie okołoporodowym.

Zespół HELLP stanowi stan zagrożenia życia płodu i matki, dlatego ciężarna musi być hospitalizowana w ośrodku wyższej referencji, aby zapewnić bezpieczeństwo sobie i dziecku. Na wcześniejszych etapach ciąży leczenie polega na przetaczaniu preparatów krwi i płynów. Ze względu na ryzyko nagłego pogorszenia stanu zdrowia matki i płodu, najbezpieczniejszą formą leczenia jest szybsze rozwiązanie ciąży.

Co jeszcze oznacza ból w prawym boku w ciąży?

Przyczyną bolącej wątroby w ciąży może być także ostre ciążowe stłuszczenie wątroby. To patologia występująca jedynie u jednej na około 17 tys. ciężarnych, niemniej jego najpoważniejszym powikłaniem jest zgon płodu lub matki. Przyczyną choroby są zaburzenia metaboliczne u ciężarnej, prowadzące do stłuszczenia wątroby i narastania jej niewydolności.

Objawy ostrego ciążowego stłuszczenia wątroby pojawiają się najczęściej w III trymestrze ciąży. Zwykle pierwszym symptomem jest utrata apetytu z towarzyszącymi nudnościami, wymiotami, uczuciem ucisku w wątrobie, bólem w prawym podżebrzu. Czasem pacjentka skarży się także na stany podgorączkowe i można u niej zaobserwować żółtaczkę. Po około 1–2 tygodniach takich dolegliwości może dojść do nagłego pogorszenia stanu zdrowia. Pojawia się ostra niewydolność nerek, zapalenie trzustki czy infekcja bakteryjna.

Jak zdiagnozować stłuszczenie wątroby w ciąży? Wśród wykładników laboratoryjnych można zaobserwować znacząco podwyższone parametry aktywności enzymów wątrobowych, a także zwiększoną liczbę białych krwinek. Ostateczne rozpoznanie można postawić jedynie na podstawie badania histopatologicznego materiału pobranego podczas biopsji wątroby.

W przebiegu ostrego stłuszczenia wątroby w ciąży objawy pojawiają się najczęściej pod koniec ciąży, leczeniem z wyboru jest natychmiastowe przedwczesne rozwiązanie ciąży. Następnie przetacza się preparaty krwi, aby uzupełnić niedobory. Jeśli mimo zastosowanego leczenia stan zdrowia świeżo upieczonej mamy się pogarsza, jest to wskazanie do przeszczepu wątroby.

Choroby wątroby – co jeszcze wywołuje ucisk w wątrobie w ciąży?

Wymienione wyżej choroby wątroby są charakterystyczne jedynie dla ciężarnych. Pamiętajmy jednak, że istnieje także grupa schorzeń, które mogą występować także u kobiet poza okresem ciąży i mogą być one zdiagnozowane dopiero w trakcie jej trwania. Jeśli natomiast pacjentka planująca ciążę, ma świadomość przewlekłej choroby wątroby, powinna koniecznie poinformować o tym lekarza, aby wdrożyć odpowiednie metody kontroli jej stanu zdrowia podczas ciąży.

Najczęstszymi pozaciążowymi chorobami wątroby są zazwyczaj wirusowe zapalenia wątroby typu A, B i C. W ciąży mogą one zwiększać ryzyko wystąpienia cholestazy ciężarnych, jak i porodu przedwczesnego. Ponadto zakażenie (w czasie ciąży diagnozuje się głównie tym B i C) może być przekazane na płód, głównie podczas porodu. Dlatego też każda ciężarna powinna być badana w kierunku tych zakażeń. W razie potwierdzenia zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B (objawy to powiększenie wątroby, ból brzucha, wstręt do tłustych posiłków), można wówczas wdrożyć odpowiednią formą profilaktyki, polegającą na podaniu immunoglobuliny. Niestety, do tej pory nie udało się opracować podobnej formy profilaktyki w przypadku zakażeń wirusem zapalenia wątroby typu C.

W okresie ciąży zwiększa się także ryzyko wystąpienia objawów kamicy pęcherzyka żółciowego. W II i III trymestrze dochodzi do zwiększenia wydzielania cholesterolu, co prowadzi do zagęszczenia treści żółciowej i może dojść do krystalizacji kamieni żółciowych. Pacjentki skarżą się wówczas na silny ból w prawym podżebrzu, nudności i wymioty. Ból wątroby w ciąży po jedzeniu ulega nasileniu zwłaszcza wtedy, kiedy posiłek był tłusty. Leczenie opiera się na nawadnianiu, podawaniu leków rozkurczowych i przeciwbólowych. Jeśli doszło do zapalenia pęcherzyka, niezbędne jest także podanie antybiotyku. W najbardziej nasilonych przypadkach niezbędne może okazać się leczenie operacyjne, która zaleca się odroczyć do momentu rozwiązania ciąży, a przynajmniej ukończenia I trymestru.