Ból kręgosłupa w ciąży – jakie są przyczyny, objawy i jak można go leczyć?

Ból pleców w ciąży – jakie są przyczyny?

Ciąża jest jednym z najtrudniejszych wyzwań dla organizmu kobiety. Od samego jej początku kobieta może odczuwać rozmaite dolegliwości, począwszy od zmian nastrojów i nudności, po tzw. zachcianki i przypływy energii spowodowane głównie zmianami hormonalnymi.

Jakie są przyczyny bólu pleców w ciąży? W ciąży ból pleców spowodowany jest m.in. stopniowym powiększaniem się ścian macicy, która – z czasem zwiększająca swoją masę nawet 20-krotnie – powoduje zmiany ustawienia kości krzyżowej z pogłębieniem lordozy odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Powiększenie lordozy polega na jej wygięciu się do przodu, co przypominać może ustawienie brzucha w uwypukleniu, charakterystyczne dla dzieci do około 5. roku życia.

Mięśnie dolnego odcinka kręgosłupa muszą z czasem coraz bardziej się napinać, żeby zrównoważyć masę rosnącego brzucha i przenieść środek ciężkości ciała nieco do przodu. Stanowi to niewątpliwie, choć w dużym skrócie, najczęstszą główną przyczynę bólu w dole pleców w ciąży.

U kobiet, które jeszcze przed ciążą miewały bądź leczyły się z powodu bólu krzyża, może nastąpić gwałtowne nasilenie się bólu krzyża w ciąży, szczególnie w trzecim trymestrze.

Jakie jeszcze są przyczyny bólu kręgosłupa w ciąży? Najczęściej bóle kręgosłupa w ciąży dotyczą jego dolnego odcinka, czyli części lędźwiowo-krzyżowej. Ból w kręgosłupie może pojawiać się także w nieco wyższych jego partiach, czyli odcinku piersiowym lub szyjnym. Dlatego też dolegliwości w odległych częściach mogą być tzw. „bólami rzutowanymi”. W obecnych czasach wysoki poziom wiedzy fizjoterapeutów na ten temat będzie na pewno nieocenioną pomocą, a sam profesjonalnie przeprowadzony zabieg terapeutyczny zniweluje niekorzystne dolegliwości.

Ból kręgosłupa w ciąży a ból krzyża w ciąży – jak odróżnić?

Ból krzyża w ciąży i ból w dole pleców w ciąży może mieć zupełnie inne podłoże. U kobiet spodziewających się dziecka jest przede wszystkim związany z opisywanymi wcześniej zmianami w ustawieniu kręgosłupa, będącymi konsekwencją powiększającego się brzucha.

Jeśli rośnie masa i wymiary jamy brzusznej w trakcie ciąży, mięśnie tyłu pleców muszą bardziej pracować, żeby utrzymać prawidłową, pionową postawę ciała. Niesie to za sobą bardzo często tzw. przeciążeniowe bóle pleców w ciąży, szczególnie w jej końcowym okresie.

Zupełnie inny mechanizm towarzyszy często klasycznym dolegliwościom bólowym kręgosłupa w ciąży, np. bólowi kręgosłupa na dole w ciąży (ból dolnego odcinka kręgosłupa).

Do bólu kręgosłupa może dochodzić również poprzez nadwyrężenie kręgosłupa, np.: ciężką pracą fizyczną, nieodpowiednim podnoszeniem ciężarów, brakiem ruchu czy przebywaniem w tzw. pozycjach niekorzystnych, przeciążających kręgosłup (praca biurowa, zawodowi kierowcy itp.).

Za ból pleców na dole w ciąży i ból w krzyżu w ciąży odpowiada inny mechanizm powstawania bólu. Różne są także przyczyny, a co za tym idzie – odmienne będą sposoby leczenia bólów pleców w ciąży.

Rwa kulszowa w ciąży a ból na dole pleców

Ból kręgosłupa w ciąży może być spowodowany zmianami związanymi z rosnącym
i powiększającym się brzuchem, lecz może mieć również zupełnie inne przyczyny. Jak rozpoznać i zróżnicować ból pleców w ciąży od innych bólów kręgosłupa, które mogą wystąpić w tym okresie?

Niezwykle ważne jest odpowiednie rozpoznanie i zróżnicowanie bólu w krzyżu w ciąży od innych dolegliwości bólowych, które z ciążą nie mają wiele wspólnego, lecz mogą wystąpić również w czasie jej trwania.

Należy pamiętać, że jeśli kobieta miewała problemy z kręgosłupem (w postaci nieprzyjemnych dolegliwości przed ciążą), to w jej trakcie mogą one nawrócić bądź się nasilić.

Wtedy też może dojść do takich stanów, jak rwa kulszowa w ciąży lub ból korzonków w ciąży. Zróżnicowanie bólu kręgosłupa tego typu jest niezwykle istotne. W przypadku rwy kulszowej główne objawy mogą być zlokalizowane centralnie, pośrodku kręgosłupa lub też ból może promieniować do pośladka lub nogi i kończyć się na różnym jej poziomie (tył uda, dół podkolanowy, łydka, okolice pięty lub dużego palucha).

W przypadku bólu korzonków w ciąży charakter bólu zwykle jest centralny, obejmujący wyższe części kręgosłupa lędźwiowego (niż w przypadku rwy kulszowej niższe jego części) i rozchodzący się na boki.

Natomiast przeciążeniowe bóle kręgosłupa w ciąży są dolegliwościami związanymi z dźwiganiem z przodu dość dużego już brzucha, dlatego też bóle tego typu pojawiają się właśnie w końcowym trymestrze.

Od właściwego postawienia diagnozy zależy sposób oddziaływania bądź leczenia. W przypadku rwy kulszowej w ciąży bądź bólu korzonków w ciąży warto zgłosić się na konsultację specjalistyczną do fizjoterapeuty lub lekarza, gdyż leczenie we własnym zakresie zwykle nie kończy się wraz ze zmniejszeniem dolegliwości. Z przeciążeniowymi bólami kręgosłupa w ciąży zwykle można sobie poradzić z powodzeniem we własnym zakresie.

Zobacz też: Sesje floatingu na bóle pleców

Ból kręgosłupa w ciąży – domowe sposoby na ból pleców

Istnieją domowe sposoby na ból pleców. Przede wszystkim należy pamiętać o robieniu częstszych przerw w trakcie statycznych pozycji (stojącej lub siedzącej), szczególnie w przypadku kobiet aktywnych zawodowo do późnych okresów ciąży.

Na ból pleców i kręgosłupa w ciąży sprawdzi się także odpowiednia dawka ruchu (o ile nie ma medycznych przeciwwskazań do aktywności i konieczności tzw. „reżimu łóżkowego”), częstsze zmiany pozycji czy spacery na świeżym powietrzu.

Co robić w przypadku bólu pleców? Jakie są sposoby na ból kręgosłupa w ciąży?

• Można zastosować masaż rozluźniający odcinka lędźwiowego kręgosłupa, najlepiej
  w pozycji leżącej na boku bądź siadu w rozkroku, przodem do oparcia krzesła.
• Przy silnych bólach pleców i kręgosłupa zaleca się stosowanie okładów z „zimnych żeli” przez 10–15 minut, 2–3 razy dziennie (zimno działa znieczulająco, przeciwbólowo i przeciwzapalnie, a także obniża stopień napięcia mięśni oraz powoduje lepsze ich ukrwienie; okłady takie nie szkodzą dziecku).
• Czasami pomaga niewielkie rozgrzewanie mięśni, lecz lepiej najpierw zastosować zimne okłady (nigdy odwrotnie – jeśli mięśnie kręgosłupa obejmuje stan zapalny stosowanie ciepła może tylko pogorszyć sprawę). Kiedy nie przyniosą rezultatu, to po 2–3 dniach można zaaplikować miejscowe okłady z ciepła.
• Kiedy natężenie bólu w plecach czy kręgosłupie w ciągu dnia wzrasta, należy częściej odpoczywać w pozycji na boku, ewentualnie leżeć na plecach z nieco uniesionymi nogami (pod nogami można umieścić np. poduszki), bądź ugiętymi w stawach kolanowych i opartymi o podłoże. Częstsze odpoczynki w leżeniu bywają bardzo pomocne w niwelowaniu bólu krzyża w ciąży.
• Ważna jest odpowiednia pozycja do spania w ciąży. Najlepszą stanowi leżenie na prawym boku z lekko zgiętymi nogami. Pozycja ta pozwala na rozluźnienie przeciążonych mięśni grzbietu. Warto także rozdzielić nogi, wkładając pomiędzy nie zwinięty koc czy poduszkę, co także pozwala na lepsze rozluźnienie mięśni kręgosłupa i pleców.

Kiedy żadna z wyżej wymienionych rad nie działa, można udać się do gabinetu fizjoterapeuty bądź lekarza w celu uzyskania pomocy. Nie należy przyjmować leków przeciwbólowych, przeciwzapalnych bądź rozluźniających napięte mięśnie bez konsultacji medycznej. Leki przeciwbólowe w ciąży stosuje się wyłącznie w porozumieniu z lekarzem.

Ból korzonków, krzyża, kręgosłupa i pleców w ciąży – kiedy do lekarza?

Do symptomów niepokojących i wymagających konsultacji lekarskiej zaliczamy:

• ostry ból korzeniowy związany z uwypukleniem się dysku i uciskiem na strukturę nerwu unerwiającego pośladek lub kończynę, szczególnie kiedy występuje on nagle;
• bóle pleców w ciąży promieniujące do obu kończyn równocześnie;
• bóle w kręgosłupie w ciąży z zablokowaniem ruchu, kiedy dochodzi do unieruchomienia w konkretnej pozycji (np. podczas schylania się czy podnoszenia czegoś z podłogi);
• wszystkie ostre stany zapalne mięśni kręgosłupa ze wzrostem temperatury lokalnie (w kręgosłupie lędźwiowym) bądź z towarzyszącą podwyższoną temperaturą uogólnioną;
• promieniujący ból od kręgosłupa lędźwiowego w ciąży w wyższe jego części (promieniowanie od dołu do góry kręgosłupa);
• bóle okalające kręgosłup i ból brzucha. Czasami mogą zdarzyć się kolki nerkowe czy zastoje moczu z utrudnionym odpływem, co może dawać podobne dolegliwości do bólu kręgosłupa w ciąży;
• bóle promieniujące do bioder, pośladków czy pachwin, szczególnie z zaburzeniem czucia;
• zaburzone czucie okolicy krocza i wewnętrznej części ud;
• jakiekolwiek zaostrzenia i dolegliwości bólowe kręgosłupa lędźwiowego (ból kręgosłupa lędźwiowego w ciąży) u kobiet, które przed ciążą cierpiały bądź leczyły się na schorzenia narządu ruchu.

Wyżej wymienione objawy związane z bólem pleców i bólem kręgosłupa w ciąży nie występują często. Kiedy jednak dzieje się coś niepokojącego, nie należy bagatelizować sprawy, tylko skonsultować się jak najszybciej z lekarzem lub fizjoterapeutą.

Jakie ćwiczenia na kręgosłup w ciąży?

W warunkach domowych można z powodzeniem wspomóc się odpowiednimi ćwiczeniami, które pozwolą nam pozbyć się bólu pleców w ciąży. Zaliczamy tu ćwiczenia rozluźniające i relaksujące, połączone ze spokojnym, regularnym oddychaniem, które mają na celu rozluźnienie nadmiernie napiętych mięśni. Ćwiczenia na ból kręgosłupa wykonuje się w spokojnym rytmie (czasem pomocna jest muzyka relaksująca do ćwiczeń).

1. Ćwiczenia na ból pleców w ciąży wykonywane są z reguły w bezpiecznej pozycji leżenia na plecach bądź na jednym z boków (można ćwiczyć oczywiście na obu bokach na zmianę). W leżeniu na plecach dobrze jest wykonywać je z ugiętymi kolanami i stopami opartymi o podłoże. W tej pozycji wykonuje się ćwiczenia (5–8 powtórzeń) oddechowe ze wznoszeniem kończyn górnych (wdech nosem) oraz opuszczeniem rąk do pozycji wyjściowej (długi wydech przez półotwarte usta).
2. Kolejne ćwiczenia w pozycji leżenia na plecach z ugiętymi kolanami i stopami opartymi o podłoże to delikatny wznos miednicy, rozchylanie ud na boki przy złączonych stopach stroną podeszwową, a także opieranie zewnętrznej części nóg na zmianę raz z lewej raz z prawej strony o podłoże (rotacje w stawach biodrowych bez rotacji tułowia).
3. Ćwiczenia w pozycji leżenia na boku to niewielkie wznosy wyprostowanej kończyny dolnej i opuszczanie czy wymachy nogi wyżej leżącej do przodu i tyłu. Wyżej wymienione ćwiczenia można wykonywać seriami po 10 powtórzeń, ilość serii stopniowo można zwiększać, czas ćwiczeń powinien wynosić 15–20 minut.
4. Bardzo pomocne jest także siedzenie na piłce zamiast na krześle czy w zapadających się fotelach i kanapach, które powodują niekorzystne ustawienie kręgosłupa.

Istnieje wiele różnych ćwiczeń, które można wykonywać, aby wspomóc kręgosłup. Jeśli jednak nie wiemy, jak je wykonać lub w trakcie ćwiczeń pojawiają się dolegliwości bólowe, należy skonsultować się z fizjoterapeutą.

To też może Cię zainteresować: Kinesiotaping w ciąży na bóle pleców

Czy ból kręgosłupa po porodzie mija?

Teoretycznie ból kręgosłupa powinien ustąpić po porodzie. Ból kręgosłupa po porodzie nie mija jednak tak szybko. Zmiany, które zachodziły w organizmie matki przez 9 miesięcy, nie są odwracalne w trakcie kilku dni po porodzie.

Potrzeba czasu na powrót ciała do formy. Kręgosłup przyszłej matki stopniowo zmienia swoje ustawienie proporcjonalnie do tempa powiększania się jej powłok brzusznych. Sam moment porodu to w perspektywie całego okresu ciąży zaledwie chwila, nawet jeśli poród trwał kilkanaście godzin, jak ma to miejsce u pierworódek.

Kiedy dziecko się urodzi, brzuch matki traci znacząco na ciężarze, lecz kręgosłup, nawet po wielu miesiącach, może nie wrócić do pierwotnego, fizjologicznego ustawienia.

Po porodzie kobieta nosi dziecko (które rosnąc, staje się coraz cięższe), odkłada je do łóżeczka lub do niego kładzie. Dla kręgosłupa stanowi to kolejne wyzwanie, dlatego też u części kobiet, u których w trakcie ciąży nie było problemów z kręgosłupem, po jej zakończeniu mogą się one pojawić.

Ból pleców i kręgosłupa w ciąży – na co uważać?

Istnieją pewne ograniczenia i przeciwwskazania dotyczące radzenia sobie z bólami pleców w ciąży. Należy pamiętać, że przyjmowanie leków przeciwbólowych czy przeciwzapalnych bez kontroli lekarskiej jest niebezpieczne zarówno dla matki, jak i dziecka.

Ćwiczeń na kręgosłup w ciąży nie należy wykonywać w leżeniu na brzuchu. Przyszła matka powinna unikać także forsownego wysiłku, długotrwałego stania i przyjmowania pozycji przeciążających kręgosłup.

W przypadku bólów pleców w ciąży nie zaleca się także długotrwałego siedzenia bądź przyjmowania pozycji siedzącej w zbyt miękkich zapadających się kanapach czy fotelach, co nie sprzyja kręgosłupowi.

Kobiety w ciąży powinny unikać również podnoszenia cięższych przedmiotów i mniejszych dzieci. Najgorszą pozycją dla kręgosłupa jest pochylanie się z wykonywaniem równoczesnego skrętu, tego ruchu trzeba unikać szczególnie w ciąży.

Ponadto nie należy rozgrzewać obolałych mięśni elektrycznymi poduszkami czy długotrwałymi kąpielami w zbyt gorącej wodzie, które nie są wskazane kobietom w ciąży. W ciąży ból kręgosłupa może wiązać się z powstawaniem stanu zapalnego, dlatego w tym przypadku ciepło może nasilić ból pleców i kręgosłupa w ciąży.

Czy ciężarna może brać dziecko na ręce?

Odpowiada dr n. med. Urszula Brocka-Zakrzewska, ginekolog położnik z Centrum Medycznego ENEL-MED

Kobieta w ciąży nie powinna podnosić niczego, co waży więcej niż 4 kilogramy. Jeśli ma już dzieci, to pewnie są one już cięższe, dlatego zamiast brać je na ręce, powinna prosić, by siadały na jej kolanach. Złamanie tego zakazu grozi nie tylko zaburzeniami statyki narządu rodnego w przyszłości, czyli np. wypadaniem macicy, ale także skracaniem się szyjki, a to z kolei – przedwczesnym porodem.

Warto wiedzieć, że w czasie ciąży więzadła i mięśnie, które trzymają narząd rodny na właściwym miejscu (to wygląda tak, jakby macica wisiała na bungee), są i tak nadwyrężane. Nie powinno się więc dokładać im pracy. Szczególnie ostrożne powinny być kobiety, które lekarz już ostrzegał, że ich szyjka jest krótsza niż powinna być na danym etapie ciąży. Zresztą, w drugim i trzecim trymestrze kobiety często same zauważają, że pod koniec dnia brzuch „ciągnie”, albo częściej twardnieje. A to jest zwykle skutkiem zbyt dużej aktywności fizycznej.