Niepłodność immunologiczna – badania, leczenie i szanse na zajście w ciążę

Problemy z zajściem w ciążę – co to jest niepłodność immunologiczna?

Pytanie o to, dlaczego nie mogę zajść w ciążę, stawia sobie nawet 20 proc. par w wieku reprodukcyjnym. Powodem trudności z poczęciem dziecka może być niepłodność immunologiczna. Jest ona przyczyną 6–12 proc. problemów z zajściem w ciążę i poronień nawykowych. Polega ona na nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego przeciwko składnikom biorącym udział w zapłodnieniu, np. przeciwko komórkom jajnika czy plemnikom.

W tej sytuacji białe krwinki, przywykłe do unieszkodliwiania bakterii, rozpoznają jako intruzów komórki jajowe i plemniki, po czym skutecznie je atakują, uniemożliwiając zajście w ciążę. Dla układu odpornościowego każdej kobiety plemnik jest obcą komórką, jednak w czasie prawidłowej ciąży dochodzi do zjawiska rozwijania tolerancji na antygeny ojca, co umożliwia rozwój dziecka.

Kiedy podejrzewać niepłodność immunologiczną?

Diagnostykę tego schorzenia rozpoczyna się po wykluczeniu prostszych i tańszych w diagnozowaniu przyczyn niepłodności. Badania dowodzą, że niepłodność immunologiczną diagnozuje się częściej u osób obciążonych:

• endometriozą,
• występowaniem częstych infekcji, zakażeń, zapaleń (np. węzłów chłonnych),
• częstymi stanami podgorączkowymi i gorączką o nieznanym pochodzeniu,
• po urazach jąder i najądrzy,
• poronieniami nawykowymi (3 poronienia z rzędu) – nawet >50 proc. par cierpi na niepłodność immunologiczną,
• wywiadem rodzinnym z zaburzeniami immunologicznymi (choroby, takie jak toczeń, niedoczynność tarczycy, reumatoidalne zapalenie stawów).

Ten rodzaj niepłodności może powstać też u par, które mają już dzieci i nie mogą uzyskać kolejnej ciąży.

Zobacz też: Jak przebiega procedura in vitro?

Badania immunologiczne, badanie spermy, test postkoitalny – badania na płodność

Istnieje szereg mniej i bardziej skomplikowanych badań diagnostycznych. Diagnostykę można rozpocząć od badania spermy, gdzie niska żywotność plemników może być wskazówką w kierunku niepłodności immunologicznej u mężczyzn. W kolejnym kroku można wykonać test postkoitalny, czyli test po stosunku (Simsa-Huhnera). Wykonuje się go kilka godzin po zbliżeniu zakończonym wytryskiem pochwie, a polega na pobraniu śluzu z szyjki macicy, w którym powinny być żywe ruchliwe plemniki. Jeżeli w śluzie szyjkowym znajdują się przeciwciała przeciwko plemnikom, pod mikroskopem będzie widać, że nie są one w stanie się poruszać, a co za tym idzie nie dotrą do jajeczka, które mają zapłodnić. Test ten nie jest co prawda polecany przez towarzystwa ginekologiczne, ponieważ trudno wprowadzić standardowe zasady jego wykonania i oceny, co przekłada się na nie do końca wiarygodne wyniki.

Poza tym prowadzi się też badania immunologiczne, polegające na poszukiwaniu we krwi i śluzie szyjkowym przeciwciał przeciwko plemnikom, elementom komórki jajowej, antyfosfolipidowych, przeciwjądrowych i wielu innych. Utrudnienie stanowi tu fakt, że poziomy tych przeciwciał zmieniają się w czasie i dla ich wykrycia potrzebne mogą być kilkukrotne oznaczenia.

Innym, dość specjalistycznym testem, jest ocena zgodności tkankowej rodziców. Wbrew prostej logice im bardziej „podobni tkankowo” są rodzice tym trudniej o wykształcenie tolerancji immunologicznej u przyszłej mamy i większe trudności z zajściem w ciążę.

Leczenie niepłodności – jakie leki na niepłodność?

Jeżeli niepłodność powstaje w wyniku wytwarzania przeciwciał przeciwko własnym komórkom nazywana jest ona autoimmunologiczną. Występuje np. u kobiet z brakiem owulacji z powodu wytwarzania przeciwciał przeciwko elementom własnych jajników i komórek jajowych. Leczenie niepłodności autoimmunologicznej polega na podawaniu leków, takich jak aspiryna, heparyna, sterydy, czy dożylne podawanie immunoglobulin.

W przypadku niepłodności alloimmunologicznej, czyli reakcji kobiety przeciwko antygenom partnera, podaje się jej immunoglobuliny, kwas foliowy, N-acetylocysteinę i wiele innych, bardziej zaawansowanych leków zmieniających funkcjonowanie układu odpornościowego.

Leczenie immunologiczne może polegać też na podaniu specjalnej szczepionki, by wytworzyć tolerancję na składniki spermy i komórki jajowej. Innym podejściem jest próba „ominięcia układu immunologicznego” kobiety przez podawanie plemników bezpośrednio do macicy, z pominięciem bogatego w przeciwciała śluzu szyjkowego, a nawet procedura przeniesienia zarodka do macicy zwana in vitro.

Niepłodność immunologiczna – jakie są szanse na zajście w ciążę?

Czy z powodu niepłodności immunologicznej w ogóle nie mogę zajść w ciążę? Stosując różne wymienione wyżej oręża w walce z niepłodnością, ciążę może uzyskać aż 65 do 85 proc. par. Jednakże zależy to w dużej mierze od możliwości, jakie proponuje dana klinika leczenia niepłodności, zaplecza finansowego partnerów i ich cierpliwości.

Niepłodność ma różne przyczyny, od problemów z wytworzeniem gamet (plemników i kom. jajowej) po dysfunkcje ich transportu, problemy z zapłodnieniem (połączeniem gamet) i utrzymaniem ciąży. Na każdym z tych etapów możemy mieć do czynienia z zaburzeniem układu odpornościowego powodującym u partnerów niepłodność immunologiczną. Jej diagnostyka jest długotrwała i może wymagać wykonania wielu badań. Leczenie powinien prowadzić doświadczony specjalista, który stopniowo wprowadzając kolejne metody lecznicze i leki umożliwi uzyskanie ciąży u większości par.